“Định nghĩa” – Michael Ondaatje

Michael Ondaatje (1943–) là nhà văn và nhà thơ người Canada gốc Sri Lanka. Ông được trao giải Man Booker năm 1992 cho cuốn tiểu thuyết The English Patient.

Định nghĩa

Cả chiều tôi dạo ba trăm trang không cốt
của một cuốn từ điển tiếng Phạn,
với các động từ chỉ những sự ám ảnh thần phật,
tên cho một cái hốc
của những người rửa tiền xu mà ngón tay lấp lánh
cả đêm với chì đen, những hạt bạc

Ở đây các nguyên âm gốc lấy
một nhấn mạnh ở các vĩ độ cao

cái cách những cuốn từ điển
nói qua những ngọn núi

Một từ duy nhất để miêu tả ánh sáng
từ ngôi làng xa xôi ấy
phản chiếu trong một đám mây,
hay khuôn mặt của người yêu sáng lên
dưới ánh trăng trên một sân khấu

Các phong cảnh thúc phương ngữ.
Ở những nơi xa xôi các lữ khách biết
một cử chỉ thoáng qua có thể mang nghĩa
sự ham muốn hay khinh miệt,
                                                          giống như
một mảnh của một cụm từ bâng quơ
giấu những sự quyến rũ trong ngữ pháp của mình

                                                  – Một guru
“ai đó có phong thái nhẹ nhàng”
bắt nguồn từ nguyên âm ngắn đó, một mình
và đứng trước một phụ âm duy nhất

Bạn quay bất cứ đâu
các định nghĩa đẩy ra một cánh cửa

Cái mùi được đặt tên chính xác của một gã đàn ông
một kẻ trộm trái tim

một từ chỉ sự phức tạp cao nhất
trong một vở kịch cũng dùng chỉ sự thụ tinh

Các thuộc tính phẩm cách
gắn mình với các nghề nghiệp
– một công nhân cơ khí, thương lái trên sông,
người ủy viên tuyên thệ,
người điều tra dân số các loài chim
kẻ tiếp tục nghệ thuật huýt sáo
thời trung đại,

những người mang ong trên cánh tay
như một ngọn lửa tối,

kẻ ẩn dật rầu rĩ
người từng là tác giả
của một lời cầu nguyện

Từ này chỉ cái ao trước một ngôi đền,
hay a n s a – “hình dạng của một bả vai”
như ở góc một tứ giác thiêng liêng

*

                                     Những cụm từ cổ
đưa bạn cái đồng xu trốn thoát
– cái hình dung từ chỉ những người liên tục
trở lại với các mối quan hệ tan vỡ
sẽ đẩy bạn đi khỏi sự lẫn lộn

hoặc chỉ ở lại cho sự tưởng nhớ

Tôi đã lạc sâu như thế,
em yêu, trong một tình yêu mê man
tôi sở hữu sự lộng lẫy không suy suyển
không có nhu cầu hay ước muốn nào khác

Cái gì đã ở đó trước khi
có hơi ấm của cái từ
chỉ xương bả vai em,
hay cái thời gian trước khi ta chuyển
tới một sự tự do khỏi ham muốn?

Michael Ondaatje, “Definition,” A Year of Last Things (Knopf, 2024). This poem was first published in The New Yorker (February 12 & 19, 2024 Issue).

Nguyễn Huy Hoàng dịch.