“Tụng ca sự phê bình” – Pablo Neruda

Pablo Neruda (1904–1973) là nhà thơ người Chilê. Ông được trao giải Nobel văn chương năm 1971 cho “một thứ thơ […] đã làm sống lại định mệnh và những ước mơ của một châu lục.”

Tụng ca sự phê bình

Tôi làm năm bài thơ:
một màu xanh,
một là một ổ bánh tròn,
bài thứ ba một ngôi nhà đang dựng,
bài thứ tư là một chiếc nhẫn,
bài thứ năm
ngắn như một tia chớp
và khi viết nó
nó in vết bỏng lên lý trí của tôi.

Và những người đàn ông,
những người đàn bà,
họ đã đến và lấy
cái chất liệu đơn giản,
lưỡi cỏ, gió, ánh sáng, đất sét, gỗ
và bằng những thứ ít ỏi
họ đã dựng
những bức tường, sàn nhà, những giấc mơ.
Trên một dòng thơ tôi
người ta phơi quần áo trong gió.
Họ đã ăn
những lời nói của tôi,
họ cất chúng
bên cạnh đầu giường,
họ đã sống với một câu thơ,
với ánh sáng phát ra từ phía tôi.
Rồi
một nhà phê bình câm đã đến,
rồi một người khác đủ loại ngôn từ,
và những người khác, những người khác đến,
mù hoặc đầy những mắt,
một số thanh lịch
như hoa cẩm chướng đi đôi giày đỏ,
một số ăn mặc
nghiêm chỉnh như xác chết,
một số là những người ủng hộ
vua và nền quân chủ được tôn cao của ông ta,
những người khác đã
mắc vào trán
Marx và giẫm đạp trong râu ông ta,
một số là người Ăng-lê,
đơn giản là người Ăng-lê,
và giữa họ
họ phát động
bằng răng và dao,
bằng từ điển và các loại vũ khí đen khác,
bằng những trích dẫn đáng kính,
họ phát động
một cuộc tranh giành bài thơ tội nghiệp của tôi
với những con người giản đơn
yêu nó:
họ biến nó thành những cái phễu,
họ cuộn nó lại,
họ kẹp nó bằng một trăm chiếc ghim,
họ phủ lên nó bụi xương,
họ đổ mực vào đó,
họ nhổ nước bọt lên nó với sự hiền lành
dịu dàng của loài mèo,
họ dùng nó để bọc đồng hồ,
họ bảo vệ nó và lên án nó,
họ đổ dầu lên nó,
họ dành tặng nó những khảo luận ẩm ướt,
họ đun nó với sữa,
họ thêm những viên sỏi nhỏ,
họ xóa các nguyên âm,
giết chết nó
những âm tiết và những tiếng thở dài,
họ vò nát nó và bỏ
vào một gói nhỏ
mà họ cẩn thận phân chia
đến những gác mái, đến những nghĩa địa của họ,
rồi
họ rời đi từng người một
tức giận đến mức phát điên
vì tôi đã không đủ
nổi tiếng đối với họ,
hoặc thấm đẫm sự khinh miệt dịu ngọt
vì sự thiếu như thường lệ những tăm tối của tôi,
họ rời đi
không chừa một ai cả
và rồi,
một lần nữa,
những người đàn ông và phụ nữ
họ lại sống
cùng thơ tôi,
họ đốt lửa,
họ dựng nhà,
họ ăn bánh,
họ chia sẻ ánh sáng
và trong tình yêu họ hợp nhất
tia chớp và chiếc nhẫn.
Và giờ,
xin thứ lỗi, các quý vị,
vì tôi sẽ dừng câu chuyện
tôi đang kể
và sẽ đến sống
mãi mãi
với những con người giản đơn.

Pablo Neruda, “Oda a la crítica,” Odas elementales (Editorial Losada, 1954).

Nguyễn Huy Hoàng dịch.