“Cha Ch., nhiều năm sau” – Czesław Miłosz

Czesław Miłosz (1911–2004) là nhà văn, nhà thơ, và dịch giả người Ba Lan. Ông được trao giải văn chương quốc tế Neustadt năm 1978 và giải Nobel văn chương năm 1980.

Cha Ch., nhiều năm sau

Cha Chomski, cha sở của giáo xứ Vaidotai,
Qua đời ở tuổi chín mươi bảy, đến cuối đời vẫn lo cho
Các giáo dân của mình, vì không còn ai kế tục.

Trên bờ biển Thái Bình Dương, tôi, học trò cũ của thầy,
Dịch Khải-huyền từ tiếng Hy Lạp sang tiếng Ba Lan,
Nhận thấy đây là mùa thích hợp.

Người ta đã phải đỡ tay ngài ở cả hai bên
Khi ngài nâng bánh và rượu lên trên bàn thờ.

Ngài đã bị bọn côn đồ của Đế quốc đánh đập
Vì không chịu cúi đầu trước thế giới.

Còn tôi? Tôi đã chẳng cúi đầu ư? Linh hồn Vĩ đại của Không Tồn tại,
Hoàng tử của Thế gian này, có những mưu mẹo của riêng mình.

Tôi không muốn phục vụ hắn. Tôi đã luôn làm việc
Ít nhất là để trì hoãn chiến thắng của hắn.

Để Chúa và bầy thiên thần của Ngài có thể tỏa sáng,
Đấng toàn năng nhưng cối xay quay chậm.

Người trong cuộc chiến lớn bị đánh bại mỗi ngày
Và không cho các dấu hiệu thông qua các nhà thờ của mình.

Người tôi đã thề trung thành trong nhà nguyện trường,
Khi Cha Chomski nhón chân đến và thổi tắt nến.

Song tôi đã không phân biệt được Ngài với nhịp điệu của máu
Và cảm thấy giả dối khi với đến bên kia qua lời cầu nguyện.

Tôi không phải một con người tâm linh, mà trần tục,
Được gọi đến biểu diễn các điệu nhảy Dionysian.

Và bất tuân, tò mò, trên bước đầu xuống Địa ngục,
Dễ dàng bị thu hút bởi ý tưởng mới nhất.

Nghe thấy khắp xung quanh: phải trải nghiệm,
Phải cảm nhận, phải mạnh dạn, giải thoát khỏi tội lỗi.

Muốn biết mọi điều và muốn hiểu mọi điều
Và bóng tối đã khoan dung với tôi.

Có phải tôi đã nhọc sức để chống lại thế giới
Hay, không hay biết, đã ở bên nó và của riêng nó?

Giúp Đấng Cai trị giẫm đạp bằng bàn đạp sắt của ngài
Một trái đất không xứng đáng với điều tốt hơn?

          *

Song nó không phải thế, kẻ tòng phạm trong tội lỗi của tôi,
Eva dưới dưới gốc cây táo, trong khu vườn vui thú.

Tôi yêu vú em, bụng em và đôi môi của em.
Làm sao hiểu được sự khác và sự giống của em?

Lồi và lõm, bằng cách nào chúng bổ sung cho nhau?
Làm sao chúng ta nghĩ và cảm nhận tương đồng?

Mắt ta nhìn giống nhau và tai nghe giống nhau,
Cái chạm của ta tạo nên và xóa bỏ cùng một thế giới.

Không phải một, mà chia hai, không phải hai, mà hợp một,
Cái Tôi thứ hai, để tôi có thể ý thức được về mình.

Và cùng với em tôi đã ăn quả Cây Tri thức
Và băng qua sa mạc qua những con đường quanh co.

          *

Qua những con đường quanh co, từ đó người ta có thể nhìn thấy bên dưới những mái vòm vàng của những thành phố đang trỗi dậy và sụp đổ, những ảo ảnh của những con đường uốn lượn, những người thợ săn săn linh dương, cảnh đồng quê bên một con suối, những chiếc cày nghỉ ngơi trên những cánh đồng màu mỡ vào ban trưa, rất nhiều và đa dạng như vậy, với tiếng nhạc trong không khí của những ống tiêu và sáo, với tiếng gọi của những giọng nói ngày xưa. Những con đường quanh co, vô số thế kỷ, nhưng liệu tôi có thể từ bỏ những gì mình đã nhận được, ý thức, kiến ​​thức, việc theo đuổi một mục tiêu không bao giờ đạt được kết quả? Kể cả số phận là phải vậy, rằng mục tiêu mà từ lâu không ai biết gì về nó sẽ biến những trông đợi của chúng ta thành trò cười. Từ bỏ, khép lại, làm nhục thị giác, thính giác và xúc giác, để bứt khỏi đó, tự do và không còn nỗi sợ rằng điều gì đó sẽ bị lấy đi khỏi chúng ta – không, tôi không làm được.

          *

Ở đây tôi ngồi xuống viết để biện hộ cho mình
Nhớ lại những điều đã cũ nhưng chưa biến mất hẳn.

Trong cửa sổ kính màu, trong đăng ten bằng đá,
Trong các bức thư pháp vàng sẫm về giả kim và ma thuật,

Trong những bản đồ nơi các chốn thần tiên tỏa sáng,
Trong những quả địa cầu được ngân hà bao bọc,

Trong những chiếc nan hoa chầm chậm của cối xay bên thác,
Trong tiếng đàn luýt, trong những tấm rèm gấm nặng,

Ở đó tôi đã có mái nhà của tôi, nơi trú ẩn của tôi,
Chuyến Exodus của tôi khỏi Ai Cập của khôn cùng vũ trụ.

          *

Tất cả những gì tôi có là sự khéo léo của đôi bàn tay. Tôi là homo faber, kẻ sáng tạo, kẻ tạo dựng, kẻ chế tác, kẻ xây. Bầu trời phía trên tôi quá rộng, nó lấy đi sự độc nhất của tôi bằng vô số vì sao. Và dòng thời gian kéo dài tới lui vô tận đã hủy diệt mọi khoảnh khắc của cuộc đời tôi. Nhưng khi tôi lấy rìu bổ vào giữa khúc gỗ và chợt thấy màu trắng bên trong của nó bị tách ra làm hai, khi tôi lấy đục khắc lên thứ gỗ lê tom dày, hay khi tôi vẽ loài Ledum palustre hay loài Gnaphalium uliginosum lên giấy mềm giữ màu, hay sắc các thứ thuốc theo một công thức xưa, thì Con rồng của Vũ trụ, Ai Cập vĩ đại của những vòng xoay thiên hà không thể nào lay chuyển, không có lấy một sức mạnh nào trên tôi, bởi vì tôi đã được dẫn dắt và bảo vệ bởi Eros, và bất cứ điều gì tôi đang làm đều trở nên kỳ vĩ và đứng ở đây, ngay trước mặt tôi, ngay lúc này.

          *

Như thế, muốn hay không, người đã hát ngợi ca ta?
Và trao cho ta mọi điều tuyệt vời và mạnh mẽ?

Được đưa ra khỏi hư vô và trở lại hư vô:
Sức mạnh và sự hân hoan, sự dồi dào và phong phú.

Người nhảy một điệu nhảy mù trên bờ của vực thẳm,
Và nhịp điệu người phải chịu theo nhịp đập của máu.

Không sự thật trong đó, không gì ngoài ảo tưởng.
Và trái đất là của ta, thuộc về ta mãi mãi.

          *

Giọng nói ấy, giày vò tôi, thành thật mà nói, mỗi ngày.

Tôi không thể hình dung được mình giữa các môn đệ của Giêsu
Khi họ lang thang khắp Tiểu Á từ thành phố này sang thành phố khác
Và những lời nói của họ chuẩn bị cho sự sụp đổ của Đế quốc.

Tôi đã ở chợ giữa những vò rượu,
Dưới mái vòm nơi những miếng thịt ngon xèo xèo trên xiên.
Các vũ công nhảy múa, các đô vật thoa dầu sáng bóng.
Tôi đã chọn các tấm vải sặc sỡ từ các thương gia bên kia biển.

Ai sẽ từ chối tỏ lòng tôn kính các bức tượng của Caesar
Nếu nhờ ân điển ông ta chúng ta được tha mạng?

Tôi không bao giờ hiểu được sự ngoan cố của mình đến từ đâu

Và từ đâu niềm tin rằng nhịp đập của dòng máu thiếu kiên nhẫn
Nó hoàn thành những thiết kế của một vị Chúa im lặng.

Czesław Miłosz, “Father Ch., Many Years Later,” Unattainable Earth, trans. author and Robert Hass (Ecco Press, 1986).

Nguyễn Huy Hoàng dịch.