“Tháng Mười” – Louise Glück

Louise Glück (1943–2023) là nhà thơ người Mỹ. Bà được trao giải Pulitzer cho thơ năm 1993, giải Sách Quốc gia Mỹ cho thơ năm 2014, và giải Nobel văn chương năm 2020.

Tháng Mười

1

Có phải đã lại mùa đông, có phải trời đã lạnh,
chẳng phải Frank mới ngã trên băng,
chẳng phải anh đã lành, chẳng phải hạt giống xuân đã trồng

chẳng phải đêm đã kết thúc,
chẳng phải băng tan
đã làm ngập những rãnh nước hẹp

chẳng phải cơ thể tôi
đã được giải cứu, chẳng phải nó đã an toàn

chẳng phải vết sẹo đã hình thành, vô hình
bên trên vết thương

sự hãi hùng và cái lạnh,
chẳng phải chúng đã kết thúc, chẳng phải vườn sau nhà
đã được xới và được gieo trồng –

tôi vẫn nhớ cảm giác đất thế nào, đỏ và quánh,
thành những hàng cứng, những hạt giống chẳng đã trồng,
những dây nho chẳng đã leo lên bức tường phía Nam

tôi chẳng thể nghe giọng người
vì những tiếng gào của nó, rít trên mặt đất trống

tôi chẳng còn quan tâm
nó tạo ra tiếng động gì

tôi đã bị làm cho im lặng khi nào, miêu tả âm thanh ấy
có vẻ là vô nghĩa lần đầu tiên khi nào

nghe nó thế nào chẳng thể làm thay đổi bản chất của nó –

chẳng phải đêm đã kết thúc, chẳng phải trái đất
đã an toàn khi nó đã được trồng

chẳng phải chúng ta đã gieo hạt,
chẳng phải chúng ta rất cần thiết với trái đất,

những dây nho, chẳng phải chúng đã được thu hoạch hay sao?

2

Mùa hè sau khi mùa hè đã kết thúc,
sự xoa dịu sau bạo lực:
nó chẳng ích gì cho tôi
khi tốt với tôi bây giờ;
bạo lực đã thay đổi tôi.

Hừng đông. Những ngọn đồi thấp ửng sáng
màu đất son và lửa, ngay cả những cánh đồng cũng ửng sáng.
Tôi biết mình thấy gì; cái mặt trời có thể là
mặt trời tháng Tám, trả lại
mọi thứ đã bị lấy đi –

Mi có nghe thấy giọng nói này không? Đây là giọng của tâm trí ta;
mi chẳng thể chạm vào cơ thể ta bây giờ.
Nó đã từng biến đổi, nó đã cứng lại,
đừng đòi nó phải phản ứng lại.

Một ngày như một ngày mùa hè.
Tĩnh lặng khác thường. Những cái bóng dài của những cây phong
gần như màu hoa cà trên những con đường rải sỏi.
Và vào buổi tối, sự ấm áp. Đêm như một đêm mùa hè.

Nó chẳng ích gì cho tôi; bạo lực đã thay đổi tôi.
Cơ thể tôi đã lạnh đi như những cánh đồng bị lột trần;
giờ chỉ còn lại tâm trí tôi, thận trọng và cảnh giác,
với cảm giác nó đang bị thử thách.

Một lần nữa, mặt trời mọc như nó đã mọc vào mùa hè;
sự rộng lượng, sự xoa dịu sau bạo lực.
Sự xoa dịu sau khi lá đã thay đổi, sau khi những cánh đồng
đã được thu hoạch và lật xới.

Bảo tôi đây là tương lai,
tôi sẽ không tin.
Bảo tôi tôi đang sống,
tôi sẽ không tin.

3

Tuyết đã rơi. Tôi nhớ
tiếng nhạc từ một cửa sổ mở.

Hãy đến với ta, thế giới nói.
Nói thế không phải
nó đã nói bằng những câu chính xác
mà là tôi cảm nhận cái đẹp theo cách này.

Mặt trời mọc. Một lớp hơi ẩm
trên từng vật sống. Các vũng ánh sáng lạnh
hình thành trong những rãnh nước.

Tôi đứng ở cửa,
buồn cười như bây giờ nhìn lại.

Những gì người khác tìm thấy trong nghệ thuật,
tôi tìm thấy trong tự nhiên. Những gì người khác tìm thấy
trong tình yêu của con người, tôi tìm thấy trong tự nhiên.
Rất đơn giản. Nhưng chẳng có giọng nói nào ở đó.

Mùa đông đã qua. Trên đất băng đang tan,
những chấm xanh đang hiện ra.

Hãy đến với ta, thế giới nói. Tôi đứng
khoác chiếc áo choàng len tại kiểu như một cánh cổng sáng –
cuối cùng tôi có thể nói
cách đây đã lâu; nó cho tôi niềm vui đáng kể. Cái đẹp
người chữa lành, người thầy –

cái chết chẳng thể làm hại ta
hơn những gì mi đã làm hại ta,
cuộc đời yêu dấu của ta.

4

Ánh sáng đã thay đổi:
nốt Đô trung đã được lên tối hơn.
Và những khúc ca buổi sáng nghe như bị tập dượt quá mức.

Đây là ánh sáng mùa thu, không phải ánh sáng mùa xuân.
Ánh sáng mùa thu: mi sẽ không được tha.

Những khúc ca đã thay đổi; cái không thể nói ra
đã đi vào trong chúng.

Đây là ánh sáng mùa thu, không phải cái ánh sáng nói
ta đã tái sinh.

Không phải bình minh mùa xuân: ta đã căng ra, ta đã đau khổ, ta đã được giải thoát.
Đây là hiện tại, một phúng dụ về sự lãng phí.

Rất nhiều thứ đã thay đổi. Thế nhưng, mi may mắn:
cái lý tưởng cháy trong mi như một cơn sốt.
Hoặc không như một cơn sốt, mà như một trái tim thứ hai.

Những khúc ca đã thay đổi, nhưng thực sự chúng vẫn rất đẹp.
Chúng đã bị cô vào một không gian nhỏ hơn, không gian của tâm trí.
Bây giờ, chúng tối tăm, với sự hiu quạnh và đau đớn.

Nhưng các nốt vẫn cất. Chúng lơ lửng một cách kỳ dị
trong sự mong đợi sự im lặng.
Tai đã quen với chúng.
Mắt đã quen với những sự biến mất.

Mi sẽ không được tha, những gì mi yêu cũng sẽ không được tha.

Một cơn gió đến rồi đi, rã tâm trí ra;
nó để lại sau nó một sự sáng sủa lạ lùng.

Mi thật có đặc ân, được tha thiết
bám chặt lấy những gì mi yêu;
sự mất đi hy vọng đã không hủy hoại mi.

Maestoso, doloroso:

Đây là ánh sáng mùa thu; nó đã quay lưng với chúng ta.
Chắn chắn đấy là một đặc ân, gần đến tận cùng
vẫn tin vào một điều gì.

5

Đúng là không có đủ cái đẹp trên thế giới này.
Cũng đúng là tôi không có khả năng để khôi phục nó.
Cũng không có sự thẳng thắn, và ở đây tôi có thể có chút ích.

Tôi
đang làm việc, dẫu cho tôi im lặng.

Sự khốn khổ

nhạt nhẽo của thế giới này
bao chúng ta ở cả hai đầu, một lối đi

có hàng cây hai bên; chúng ta là

những kẻ đồng hành ở đây, không nói,
mỗi người những ý nghĩ riêng;

sau những cái cây, những cánh cổng
sắt của những ngôi nhà riêng tư,
những căn phòng rèm đóng

không biết sao bị bỏ hoang, bị bỏ rơi,

như thể bổn phận
của người nghệ sĩ là tạo ra
niềm hy vọng, nhưng từ gì? từ gì?

bản thân cái từ đó
đã sai, một phương tiện để bác bỏ
nhận thức – Ở ngã tư,

những ngọn đèn trang trí của mùa.

Tôi đã trẻ ở đây. Đi
tàu điện ngầm với cuốn sách nhỏ của mình
như thể để bảo vệ mình trước

cũng thế giới đó:

bạn không đơn độc,
bài thơ nói,
trong đường hầm tối tăm.

6

Ánh sáng của ngày trở thành
ánh sáng của đêm;
lửa trở thành tấm gương.

Trái đất bạn tôi cay đắng; tôi nghĩ
ánh nắng đã phụ lòng nàng.
Cay đắng hay mệt mỏi, khó mà nói được.

Giữa nàng và mặt trời,
một điều gì đó đã kết thúc.
Bây giờ nàng muốn được ở một mình:
Tôi nghĩ chúng ta phải từ bỏ
việc quay sang nàng tìm sự trấn an.

Trên những cánh đồng,
trên mái những ngôi nhà trong làng,
sự rạng rỡ khiến toàn bộ sự sống là có thể
đã trở thành những ngôi sao lạnh lẽo.

Hãy nằm yên và quan sát:
chúng chẳng cho gì ngoài chẳng đòi gì.

Từ bên trong sự sỉ nhục cay đắng,
sự lạnh lẽo và sự cằn cỗi của trái đất,

bạn tôi mặt trăng mọc lên:
đêm nay nàng đẹp, nhưng có bao giờ nàng không đẹp?

Louise Glück, “October,” Averno: Poems (Farrar, Straus and Giroux, 2006). This poem was first published in The New Yorker (October 28, 2002 Issue).

Nguyễn Huy Hoàng dịch.