“Inferno, I, 32” – Jorge Luis Borges

Jorge Luis Borges (1899–1986) là một nhà văn và nhà thơ người Argentina, một nhân vật chủ chốt trong nền văn chương tiếng Tây Ban Nha với những tác phẩm đã trở thành điển phạm của châu Mỹ Latin trong thế kỷ XX. Sách của ông bắt đầu được dịch và xuất bản rộng rãi ở Mỹ và châu Âu sau khi ông được trao giải Prix International cùng Samuel Beckett năm 1961. Danh tiếng quốc tế của ông cũng được củng cố bởi các giải de Cervantes năm 1969 và giải Jerusalem năm 1971, bên cạnh sự bùng nổ của các nhà văn Mỹ Latin thuộc thế hệ sau trong những năm 1960 và 1970.

Inferno, I, 32

Từ chạng vạng của ngày đến chạng vạng của đêm, một con báo, vào những năm cuối thế kỷ mười hai, đã nhìn vào vài tấm ván gỗ, vài thanh sắt thẳng đứng, những người đàn ông và đàn bà thay đổi, một bức tường và có lẽ một cái máng đá rụng đầy lá khô. Nó không biết, không thể biết, rằng nó khao khát tình yêu và sự hung bạo và niềm sung sướng nóng của sự xé xác và làn gió thoảng mùi nai, nhưng có gì đó trong nó bóp nghẹt và nổi loạn và Chúa đã nói với nó trong một giấc mơ: “Mi sống và sẽ chết trong nhà tù này, để một người đàn ông mà ta biết sẽ nhìn mi một số lần nhất định và không quên mi và đặt hình dáng và biểu tượng của mi vào một bài thơ có vị trí chính xác trong tấm mạng của vũ trụ. Mi chịu sự giam cầm, nhưng mi sẽ cho bài thơ đó một từ.” Chúa, trong giấc mơ, đã soi sáng cho sự cộc cằn của con vật và nó hiểu được những lý do và chấp nhận số phận đó, nhưng khi tỉnh giấc trong nó chỉ có một sự an phận mù mờ, một sự vô tri hống hách, bởi vì cỗ máy của thế giới quá phức tạp đối với sự đơn giản của một con thú.

Nhiều năm sau, Dante sắp sửa qua đời ở Ravenna, một cách không được lý giải và với sự cô đơn như bất kỳ người nào khác. Trong một giấc mơ, Chúa tiết lộ cho ông mục đích bí mật của cuộc đời ông và công trình của ông; sửng sốt, Dante cuối cùng đã biết mình là ai và là gì và chúc phúc cho sự cay đắng của mình. Truyền thống kể rằng, khi tỉnh giấc, ông cảm thấy mình đã nhận được và đã mất một thứ vô tận, một thứ mà ông không thể lấy lại, thậm chí không thể thoáng thấy được, bởi vì cỗ máy của thế giới quá phức tạp đối với sự đơn giản của con người.

Jorge Luis Borges, “Inferno, I, 32,” El hacedor (Emecé Editores, 1960).

Nguyễn Huy Hoàng dịch.