“Truyền thuyết về căn nguyên cuốn Đạo đức kinh trên đường Lão Tử đi ở ẩn” – Bertolt Brecht

Bertolt Brecht (1898–1956) là một trong những nhà soạn kịch và đạo diễn sân khấu người Đức có ảnh hưởng lớn trong nửa đầu thế kỷ 20. Ông cũng làm thơ và viết một số truyện ngắn.

Truyền thuyết về căn nguyên cuốn Đạo đức kinh
trên đường Lão Tử đi ở ẩn

1

Khi thất thập và đã dần già yếu
Vị lão sư cũng muốn được nghỉ ngơi.
Cái tốt một lần nữa đã mai một trong xứ
Và gian ác một lần nữa đâm chồi.
Bởi vậy ông buộc dây giày.

2

Ông gói ghém những gì là cần thiết:
Không nhiều. Nhưng cũng có này kia.
Như cái tẩu chiều chiều ông vẫn hút,
Cuốn sách nhỏ bên ông vẫn cặp kè.
Thêm một chút bánh mì.

3

Rớm nhìn lại thung lũng một lần nữa rồi quên
Khi ông rẽ vào con đường núi.
Và con trâu sung sướng gặm cỏ tươi
Vừa nhai vừa chở theo ông cụ.
Thủng thẳng vậy là đủ.

4

Ngày thứ tư giữa những tảng đá núi
Một viên quan canh cửa ải chặn đường:
“Cần khai ra, tỉ như mang vật quý?”
“Thưa, không.” “Thầy tôi dạy học,” nói thêm cậu tiểu đồng.
Những tưởng vậy là xong.

5

Song cao hứng người đàn ông hỏi tiếp:
“Vậy lão ông đã tìm được gì chăng?”
“Rằng nước mềm không ngừng chảy,” cậu tiểu đáp,
“Theo thời gian làm đá cứng phải mòn.
Ấy, là nhược chi thắng cường.”

6

Rồi cậu tiểu dắt trâu đi kẻo tối
Ngày đã kéo tới tia nắng cuối cùng.
Cả ba biến mất sau một rặng thông đen.
Bỗng viên quan của chúng ta chạy tới
Gọi: “Các vị! Xin chớ vội!”

7

“Cái nước ấy là sao, thưa ông lão?”
Cụ già nói: “Anh muốn biết hay chăng?”
Viên quan đáp: “Tôi chức nhỏ phận hèn,
Song ai thắng ai, cũng là điều muốn biết.
Nếu ông hay, xin hãy nói ra hết!”

8

“Xin viết lại cho tôi! Đọc cho cậu tiểu này chép!
Chuyện như thế ai lại giữ riêng mình.
Chỗ chúng tôi có sẵn giấy và mực
Lại có cả bữa tối: nơi tôi sống cũng gần.
Xin ông, việc chẳng đặng đừng.”

9

Quay người lại, cụ già ngoái
Nhìn người đàn ông: Áo vá. Không giày.
Một nếp nhăn trên trán. Than ôi, kẻ thắng
Đâu phải hạng người này.
Rồi ông nói khẽ, “Cả anh đây?”

10

Dường như ông đã quá già để từ chối
Lịch sự như thế, một lời mời.
Bởi ông nói lớn: “Ai đã hỏi
Thời đáng được trả lời.” Cậu tiểu nói: “Trời cũng đã lạnh rồi.”
“Tốt, ta hãy nghỉ ngơi.”

11

Vậy là nhà hiền triết xuống trâu,
Trong bảy ngày hai thầy trò cùng viết.
Viên quan mang cho họ thức ăn (và chỉ rủa trong đầu
Những kẻ buôn lậu trong thời gian có khách).
Và rồi cũng đến lúc.

12

Một buổi sáng, tám mươi mốt lời dạy
Cậu tiểu đồng trao lại cho viên quan.
Họ cảm ơn vì của đi đường nhỏ
Rẽ qua rặng thông lại vào núi lên đường.
Thử hỏi: còn ai lịch sự hơn?

13

Song đừng chỉ ngợi ca nhà hiền triết
Người mà tên được in rõ trên bìa!
Bởi trước hết phải rút minh triết ra từ nhà hiền triết.
Vì vậy viên quan cũng nên được cảm ơn:
Việc đó, ông đã làm.

Bertolt Brecht, “Legende von der Entstehung des Buches Taoteking auf dem Weg des Laotse in die Emigration” (1938).

Nguyễn Huy Hoàng dịch.