Primo Levi sinh năm 1919 ở Turin, Ý. Là một nhà hóa học, ông bị bắt trong Thế chiến thứ II do tham gia phong trào kháng chiến chống Phát xít và bị đưa đến Auschwitz năm 1944. Trải nghiệm trong trại tử thần và những chuyến đi đến Đông Âu sau này là chủ đề của những cuốn hồi ký, tiểu thuyết, truyện ngắn, tiểu luận và thơ của ông. Ông qua đời ở Turin năm 1987.
Sao nhiều phàn nàn, cãi vã, chiến tranh đến thế?
Các anh chỉ cần bắt chước tôi.
Không nước? Ừ thì sống không nước,
Chỉ cần cẩn thận đừng phí hơi thở.
Không thức ăn? Tôi rút từ bướu của mình:
Khi thời cơ đến,
Cũng hãy mọc cho mình một cái.
Và nếu bướu tôi nhũn ra
Thì chỉ vài cành cây, cọng rơm là đủ.
Cỏ xanh là xa hoa và phù phiếm.
Giọng tôi khàn? Tôi gần như luôn luôn lặng im
Và có rống, cũng chẳng có ai nghe thấy.
Tôi xấu? Mụ lạc đà của tôi thích tôi,
Và lũ cái của chúng tôi thì vào thẳng vấn đề
Và cho ra thứ sữa ngon nhất.
Hãy hỏi điều đó, từ lũ cái của các anh.
Phải, tôi là một kẻ hầu, nhưng sa mạc là của tôi:
Không kẻ hầu nào lại không có vương quốc của hắn.
Vương quốc của tôi là hoang vu;
Nó không có biên giới.
24 tháng 11, 1986
Primo Levi, “The Dromedary,” trans. Jonathan Galassi in Ann Goldstein ed., The Complete Works of Primo Levi, vol. 3 (Liveright, 2015).
Nguyễn Huy Hoàng dịch.