“Người lạ” – W. S. Merwin

Merwin’s palm forest | Photography by Jon Letman

William Stanley Merwin (1927–) là nhà thơ người Mỹ. Với hơn 50 tập thơ, dịch thuật, và văn xuôi, ông được trao hai giải Pulitzer cho thơ vào các năm 1971 và 2009, giải dịch thuật của PEN năm 1969, giải Bollingen năm 1979, giải Tanning và giải thơ Lenore Marshall năm 1994, giải thơ Ruth Lilly năm 1998, giải Sách Quốc gia Mỹ cho thơ năm 2005, giải văn chương quốc tế Zbigniew Herbert năm 2013, và giải dịch thuật Harold Morton Landon năm 2014. Ông được bổ nhiệm, cùng Rita Dove và Louise Glück, làm Cố vấn Đặc biệt về Thơ cho Thư viện Quốc hội nhiệm kỳ 1999–2000, và làm Poet Laureate nhiệm kỳ 2010–2011. W. S. Merwin được xem là một trong những người có đóng góp đáng kể nhất cho nền thơ ca Mỹ trong cả thế kỷ 20 và 21.

Người lạ

(Theo một truyền thuyết Guarani được Ernesto Morales ghi lại)

Một hôm ở trong rừng có một người
chưa bao giờ đến đó trước đây
đó là một người giống khỉ nhưng cao hơn
không có đuôi và không có nhiều lông đến thế
đứng thẳng và đi bằng hai chân
và đang đi anh ta nghe thấy tiếng Cứu tôi

khi người lạ nhìn anh ta có thể thấy con rắn
một con rắn rất lớn với một vòng tròn lửa
đang nhảy múa xung quanh nó
và con rắn đang cố gắng thoát ra
nhưng nó quay đi đâu ngọn lửa cũng ở đó

nên người lạ uốn cong thân một cái cây con
và trèo ra trên vòng lửa cho đến khi
có thể đưa một cành cây xuống cho con rắn
và con rắn quấn mình quanh cành cây
và người lạ kéo con rắn ra khỏi vòng lửa

và ngay khi con rắn thấy mình đã tự do
nó vặn mình quanh người lạ
và bắt đầu xiết sự sống ra khỏi anh ta
nhưng người lạ hét Không Không
Tôi là người vừa cứu mạng anh
và anh đền ơn tôi bằng cách lấy mạng tôi

nhưng con rắn nói Tôi đang gìn giữ luật
luật là bất cứ ai làm ơn
thì đều nhận lại oán
và nó xiết chặt những vòng cuộn quanh người lạ
nhưng người lạ tiếp tục nói Không Không
Tôi không tin là đấy là luật

thế là con rắn nói Tôi sẽ chỉ cho anh
tôi sẽ chỉ cho anh ba lần và anh sẽ thấy
và nó giữ chặt vòng cuộn quanh cổ người lạ
quanh cả hai cánh tay và mình
nhưng nó buông chân người lạ ra
Giờ đi đi nó nói với người lạ Đi tiếp đi

vậy là họ bắt đầu con đường ấy và họ đến
với một dòng sông và dòng sông nói với họ
Tôi làm ơn cho mọi người và nhìn xem họ
làm gì tôi tôi cứu họ khỏi chết khát
và tất cả những gì họ làm là khuấy bùn lên
và đổ đầy nước của tôi bằng những thứ chết chóc

con rắn nói Một

người lạ nói Chúng ta hãy đi tiếp và họ đi
và họ đến với một cây cọ carandá-i
có những vết thương chảy sáp chạy trên thân
và cây cọ đang rên rỉ Tôi làm ơn
cho mọi người và nhìn xem họ làm gì tôi
tôi cho họ quả và bóng mát của tôi và họ cứa tôi
và uống nước trong tôi cho đến khi tôi chết

con rắn nói Hai

người lạ nói Chúng ta hãy đi tiếp và họ đi
và đến một nơi nơi họ nghe thấy tiếng thút thít
và thấy một con chó với bàn chân trong giỏ
và con chó nói Tôi đã làm một điều tốt
và kết quả của nó là đây
tôi thấy một con báo đốm bị thương
và tôi chăm sóc nó và nó khỏe lại

và ngay khi nó lấy lại được sức mạnh
nó lao vào tôi muốn ăn tươi nuốt sống
tôi thoát được nhưng nó đã cào rách chân tôi
tôi trốn trong hang cho đến khi nó đi
và ở đây trong cái giỏ này tôi có
một quả bầu đầy sữa cho vết thương của tôi
nhưng giờ tôi đã đẩy nó quá sâu để với

anh giúp tôi được không nó nói với con rắn
và con rắn thích sữa hơn bất cứ thứ gì
nên nó trườn khỏi người lạ và chui vào cái giỏ
và khi nó ở trong con chó đóng nắp lại
và ném nó vào một cái cây với tất cả sức lực
ném đi ném lại cho đến khi cho rắn chết

và sau khi con rắn đã chết ở trong đó
con chó nói với người lạ Bạn ơi
tôi đã cứu mạng anh
và người lạ mang con chó về nhà với mình
và đối xử với nó cách người lạ đối xử với một con chó

W. S. Merwin, “The Stranger,” The River Sound (Alfred A. Knopf, 1999).

Copyright © 1992 by W. S. Merwin | Nguyễn Huy Hoàng dịch.