Truyện ngắn: “Hai vị vua và hai mê cung” – Jorge Luis Borges
Borges in his Manhattan apartment in 1971 | Tyrone Dukes/The New York Times
Jorge Luis Borges (1899–1986) là một nhà văn và nhà thơ người Argentina, một nhân vật chủ chốt trong nền văn chương tiếng Tây Ban Nha với những tác phẩm đã trở thành điển phạm của châu Mỹ Latin trong thế kỷ XX. Sách của ông bắt đầu được dịch và xuất bản rộng rãi ở Mỹ và châu Âu sau khi ông được trao giải Prix International cùng Samuel Beckett năm 1961. Danh tiếng quốc tế của ông cũng được củng cố bởi các giải de Cervantes năm 1969 và giải Jerusalem năm 1971, bên cạnh sự bùng nổ của các nhà văn Mỹ Latin thuộc thế hệ sau trong những năm 1960 và 1970.
Truyện ngắn “Los dos reyes y los dos laberintos” được xuất bản lần đầu trên tờ El Hogar năm 1939 và, cùng ba truyện ngắn khác, được đưa vào ấn bản năm 1952 của tập El Aleph.
Hai vị vua và hai mê cung
Chuyện kể lại bởi những người đáng tin cậy (nhưng Allah rõ hơn cả) rằng ngày xưa có một vị vua của các đảo Babylon triệu các kỹ sư và pháp sư của ông ta đến và yêu cầu họ xây cho ông ta một mê cung rắc rối và phức tạp đến nỗi người khôn ngoan nhất cũng không dám vào, và ai vào sẽ lạc. Công trình này là một sự báng bổ, vì rối rắm và kỳ diệu là những hoạt động của riêng Chúa mà không phải của con người. Thời gian trôi qua có một vị vua Ả Rập đến cung điện của ông ta, và vua Babylon (muốn chế nhạo sự ngây ngô của khách) mời ông vào mê cung, nơi ông lang thang trong sự sỉ nhục và hoang mang đến lúc chiều tàn. Rồi ông khẩn cầu sự giúp đỡ của Chúa và thấy cánh cửa. Đôi môi ông không thốt ra một lời ca thán, nhưng ông bảo vua Babylon rằng ở Ả Rập ông có một mê cung khác và, nếu Chúa cho phép, ông muốn cho ông ta xem nó vào một ngày nào đó. Rồi ông trở về Ả Rập, triệu tập các chỉ huy và quân lính của mình và càn quét vương quốc Babylon với vận may lớn đến nỗi ông đánh sập các tòa lâu đài, đập tan người dân, và giam cầm chính vị vua. Ông buộc vua Babylon vào một con lạc đà nhanh nhẹn và dẫn ông ta vào sa mạc. Họ đi ba ngày, và vua Ả Rập nói: “Hỡi vị vua của thời gian và vật chất và con số của thế kỷ! Ở Babylon ngươi muốn ta lạc trong một mê cung bằng đồng với nhiều cầu thang, cánh cửa và bức tường; nay Đấng Tối cao đồng ý cho ta cho ngươi xem mê cung của ta, nơi không có cầu thang mà trèo, không cửa mà đẩy, không hành lang mệt mỏi mà đi, không tường cản bước.”
Rồi ông nới dây và bỏ mặc vua Babylon ở giữa sa mạc, nơi ông ta chết vì đói và khát. Vinh quang thuộc về người không chết.
Copyright © 1939 by Jorge Luis Borges | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 
hay tuyệt!