“Một bông hồng vàng” – Jorge Luis Borges
Jorge Luis Borges (1899–1986) là một nhà văn và nhà thơ người Argentina, một nhân vật chủ chốt trong nền văn chương tiếng Tây Ban Nha với những tác phẩm đã trở thành điển phạm của châu Mỹ Latin trong thế kỷ XX. Sách của ông bắt đầu được dịch và xuất bản rộng rãi ở Mỹ và châu Âu sau khi ông được trao giải Prix International cùng Samuel Beckett năm 1961. Danh tiếng quốc tế của ông cũng được củng cố bởi các giải de Cervantes năm 1969 và giải Jerusalem năm 1971, bên cạnh sự bùng nổ của các nhà văn Mỹ Latin thuộc thế hệ sau trong những năm 1960 và 1970.
Một bông hồng vàng
Giambattista Marino lừng lẫy, người mà nhiều cái miệng của Fama (dùng một hình ảnh thân thương đối với ông) đồng lòng ca tụng là tân Homer và tân Dante, không ra đi chiều hôm ấy hay chiều hôm sau, nhưng cái sự kiện bất động và lặng lẽ đã xảy ra thực sự chính là sự kiện cuối cùng trong cuộc đời ông. Mang nặng năm tháng và vinh quang, ông nằm, sắp chết, trên một chiếc giường rộng kiểu Tây Ban Nha với những chân giường chạm khắc. Không khó hình dung một ban công yên bình nhìn về đằng Tây cách đó vài bước chân và xa hơn nữa là tượng cẩm thạch, những cây nguyệt quế và một khu vườn mà các bậc đá được phản chiếu trên một mặt nước hình chữ nhật. Một phụ nữ đã đặt vào bình một bông hồng vàng; người đàn ông lẩm bẩm những câu thơ không thể tránh khỏi mà nói thật, đã làm ông có chút mệt mỏi:
Màu tím của khu vườn, niềm kiêu hãnh của đồng cỏ,
Con mắt tháng Tư, viên ngọc của mùa xuân…
Rồi, mặc khải đến. Marino đã thấy bông hồng như Adam thấy nó trên Thiên đường, và ông cảm thấy nó tồn tại trong cõi vĩnh hằng của riêng nó chứ không ở trong những từ ngữ của mình, và chúng ta có thể nhắc tới hay ám chỉ tới một thứ nhưng không biểu đạt được nó, và những tập sách cao và đầy tự hào đổ bóng vàng trong góc phòng không phải (như sự phù phiếm của ông mơ) một tấm gương phản chiếu thế giới, mà chỉ là thêm một thứ được thêm vào thế giới.
Mặc khải ấy đã đến với Marino trước khi chết, như có lẽ cũng đã đến với Homer và Dante.
Jorge Luis Borges, “Una rosa amarilla,” El hacedor (Emecé Editores, 1960).
Copyright © 1960 by Jorge Luis Borges | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 
Pingback: [Cung Nhậm] edit | Young And Beautiful – Khói Lửa Nhân Gian 人间烟火 • 1711 Cung Nhậm