“Orpheus và Eurydice” – Czesław Miłosz

Czesław Miłosz (1911–2004) là nhà văn, nhà thơ, và dịch giả người Ba Lan. Ông được trao giải văn chương quốc tế Neustadt năm 1978 và giải Nobel văn chương năm 1980.

Orpheus và Eurydice

Đứng trên những phiến đá lát ở cổng vào Địa phủ
Orpheus gồng mình trong một cơn gió mạnh,
Nó xé áo khoác chàng, lăn qua những lớp sương mù,
Rũ tung những chiếc lá. Những ánh đèn xe
Lóe lên sau những đợt sương mù tắt lịm.

Chàng dừng trước cánh cửa kính, băn khoăn
Chàng có đủ mạnh mẽ cho phép thử cuối cùng.

Chàng nhớ lấy lời nàng: “Chàng là một người tốt.”
Chàng không thực sự tin. Các nhà thơ trữ tình
Thường có những trái tim lạnh lùng, chàng biết.
Nó gần như một căn bệnh. Sự hoàn hảo nghệ thuật
Được trao cho để đổi lại cái tai ương như vậy.

Chỉ tình yêu của nàng mới sưởi ấm chàng, nhân hóa chàng.
Ở bên nàng, chàng mới nghĩ về mình rất khác.
Chàng không thể phụ nàng, giờ khi nàng đã chết.

Chàng đẩy cửa và bước vào một mê cung, những hành lang, thang máy.
Ánh sáng tái không phải là ánh sáng mà bóng tối trần gian.
Những con chó điện tử chạy qua chàng không có một tiếng động.
Chàng đi xuống nhiều tầng, một trăm tầng, ba trăm.

Chàng thấy lạnh, biết mình ở Không-đâu.
Dưới hàng ngàn thế kỷ của băng giá,
Trên một vết tàn tro những thế hệ điêu tàn,
Một vương quốc như vô đáy vô tận.

Những cái bóng kéo đến vây quanh.
Chàng nhận ra một vài khuôn mặt.
Chàng cảm nhận được mạch máu mình.
Chàng thấy rõ đời mình và cảm giác tội lỗi,
Chàng sợ gặp những người mà chàng đã tệ bạc.
Nhưng đã mất cái khả năng nhớ lại
Họ liếc mắt nhìn chàng, thờ ơ với mọi sự.

Để tự vệ chàng có một cây đàn lia chín dây.
Mang trong nó nhạc của đất để chống lại vực thẳm
Thứ chôn vùi mọi âm thanh trong im lặng.
Chàng quy phục trước nhạc, thuận lòng
Với lời ca, lắng nghe với sự chăm chú,
Giống như cây đàn lia, trở thành một nhạc cụ.

Và chàng đến cung điện của những người cai trị xứ này.
Persephone, trong vườn lê và những cây táo héo
Màu đen nhánh với những cành trơ trụi và những nhánh sần sùi,
Lắng nghe từ ngai vàng màu tím thạch ảm đạm.

Chàng hát về những ánh ban mai và những dòng sông xanh,
Về mặt nước bốc hơi trong những rạng đông hồng,
Về màu sắc: chu sa, yên chi, màu đất nung, xanh biển,
Về niềm vui bơi lội dưới những vách cẩm thạch,
Về bữa tiệc trên sân trên cảng cá ồn ào,
Về hương vị của rượu, dầu ô liu, muối, hạnh nhân, mù tạt,
Về một cánh én bay, về một cánh chim ưng,
Về một đàn bồ nông nghiêm trang bay trên vịnh,
Mùi bó tử đinh hương trong cơn mưa mùa hè,
Về lời ca chàng viết để luôn luôn chống lại cái chết
Và không cần vần điệu để ca ngợi sự hư vô.

Ta không biết, nữ thần nói, ngươi yêu nàng hay không.
Nhưng ngươi đã đến đây để cứu.
Nàng sẽ được trở lại. Nhưng có một điều kiện:
Ngươi không được nói chuyện, và trên đường về,
Không được quay đầu lại, dù chỉ một lần, để chắc nàng theo sau.

Vậy là thần Hermes đưa Eurydice ra mau.
Mặt của nàng xám ngoét không còn là như trước,
Mí mắt sụp xuống dưới những hàng mi.
Nàng bước đi cứng nhắc, được dẫn đường
Bởi bàn tay đang dẫn nàng đi. Chàng rất muốn
Gọi tên nàng để đánh thức nàng dậy.
Rồi lại thôi, vì điều kiện chính chàng đã chấp nhận.

Họ đi. Chàng trước, và rồi, nhưng không phải ngay sau,
Tiếng dép của vị thần và tiếng đáp rất nhẹ
Của chân nàng quấn quanh chiếc váy như một tấm vải liệm.
Một con dốc đứng sáng những đốm lửa ma trơi
Trong bóng tối như những bức vách hầm.
Chàng dừng lại và lắng nghe. Nhưng rồi
Họ cũng dừng, và tiếng vọng dần dần tắt lịm.
Chàng lại bước và tiếng đáp chân sau chàng xuất hiện.
Có những lúc nó như gần lại, có lúc lại xa hơn.
Dưới niềm tin của chàng nỗi ngờ vực đã bắt đầu mọc lên
Và quấn chặt lấy chàng như dây bìm bìm lạnh.
Không thể khóc, chàng đã khóc trước sự tàn lụi
Của hy vọng con người cho người chết hồi sinh.
Bởi vì chàng bây giờ không khác gì mọi người trần khác.
Đàn của chàng đã tắt, nhưng chàng mơ, không gì phòng bị.
Chàng biết chàng phải tin mà chàng không thể tin.
Bởi thế vẫn rất lâu chàng cố chấp bước đi
Đếm từng bước trong cơn mê nửa tỉnh.

Ngày đã rạng. Những tảng đá lờ mờ hiện ra
Dưới con mắt chói lòa của lối ra đi từ lòng đất.
Nó diễn ra đúng như chàng nghĩ. Chàng quay đầu lại
Và sau lưng chàng trên con đường chẳng có một ai.

Mặt trời. Và bầu trời. Và trên trời những đám mây xanh.
Đến lúc này mọi thứ mới hét lên với chàng: Eurydice!
Làm sao ta sống được thiếu em, người vỗ về an ủi!
Nhưng có mùi thảo mộc, và tiếng ong rù rì,
Và chàng ngủ thiếp đi với má kề lên mặt đất ấm.

Czesław Miłosz, “Orpheus and Eurydice,” Second Space, trans. author and Robert Hass (Ecco Press, 2004). This poem was also published in The New Yorker (May 9, 2004 Issue).

Copyright © 2004 by Czesław Miłosz | Nguyễn Huy Hoàng dịch.