“Bài thơ của phấn” – Philip Levine
Philip Levine in 2011 | Photo by Jim Wilson/The New York Times
Philip Levine (1928–2015) là nhà thơ người Mỹ. Ông được trao hai giải Sách Quốc gia Mỹ cho thơ vào các năm 1980 và 1991, giải thơ Ruth Lilly năm 1987, giải Pulitzer cho thơ năm 1995, và giải Wallace Stevens năm 2013. Ông dạy ở California State University, Fresno, từ năm 1958 đến khi nghỉ hưu năm 1992, và được bổ nhiệm làm Poet Laureate của Hoa Kỳ nhiệm kỳ 2011–2012.
Bài thơ của phấn
Trên đường đến hạ Broadway
sáng nay tôi gặp một người đàn ông cao
nói chuyện với một mẩu phấn
cầm trong tay phải. Tay trái
để xòe, và nó giữ nhịp,
vì lời ông nói có nhịp điệu,
là một bài xướng ca hay điệu nhảy, có khi
còn là một bài thơ tiếng Pháp, vì ông
đến từ Senegal và nói tiếng Pháp
chậm và chính xác đến nỗi tôi
có thể hiểu được như thể
lùi lại năm mươi năm về lớp học
thời trung học của mình. Một người mảnh dẻ,
thanh lịch trong phong cách, mặc gọn gàng
trong tàn tích của hai bộ vét màu xanh lam,
cà vạt thắt vuông vắn, sơ mi trắng
không vết ố dù không được là. Ông biết
cả lịch sử của phấn, không chỉ
mẩu này nói riêng, mà cả
mẩu phấn mà tôi dùng để viết
tên mình cái ngày người ta chào đón
tôi trở lại trường sau cái chết
của cha tôi. Ông biết felspat,
ông biết canxi, vỏ sò, ông
biết các sinh vật đã cho xương sống của chúng
cái gì để trở thành bụi mà thời gian
ép thành những mẩu nón hoàn hảo này,
ông biết nỗi buồn của những lớp học
tháng Mười hai khi ánh sáng buông
sớm và từ ngữ trên tấm bảng đen
từ bỏ ngữ pháp và ý nghĩa của chúng
và rồi thậm chí cả hình dạng của chúng để
mỗi chữ cái chỉ về mọi hướng
cùng lúc và chẳng mang ý nghĩa gì.
Ban đầu tôi nghĩ bộ râu ngắn của ông
lấm bạc vì phấn; lúc chúng tôi đứng
mặt đối mặt, cách nhau không quá một
bàn chân, tôi thấy những sợi râu trắng,
vì dù trẻ trung trong cử chỉ
ông, giống tôi, là một người đang già đi, dù
cao sang hơn nhiều trong diện mạo với đôi
gò má gồ và cao, đôi vai ông rộng,
và đôi mắt đen trong. Ông có dáng vẻ
của một vị vua của hạ Broadway, một người
bước ra từ tâm trí của Shakespeare hay
García Lorca, một người mà với anh ta mất mát
được thêm vị ngọt thành bác ái. Chúng tôi đứng
đó trong một phút dài, hai người
chúng tôi chia sẻ bài thơ cuối cùng của phấn
trong lúc thành phố lớn giận quanh
mình, và rồi bài thơ kết thúc, như mọi
bài thơ đều kết thúc, và tay trái ông
đột nhiên buông thõng và ông đưa
tôi mẩu phấn. Tôi cúi đầu,
biết đây là món quà lớn nhường nào
và viết lời cảm ơn của mình trên không khí
nơi có thể nó sẽ được nghe thấy mãi mãi
dưới tiếng kêu cứng lại của vỏ biển.
Philip Levine, “The Poem of Chalk,” The Simple Truth: Poems (Knopf, 1994).
Copyright © 1994 by Philip Levine | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 