“Tôi tỉnh dậy—mỉm cười” – Ha Jin
Photograph by Webb Chappell
Ha Jin [Cáp Kim] là bút danh của Jin Xuefei [Kim Tuyết Phi] (1956–), nhà văn và nhà thơ người Mỹ gốc Trung Quốc. Sinh ra ở Cáp Nhĩ Tân và sang Mỹ du học năm 1986, ông ở lại sau khi sự kiện Thiên An Môn nổ ra và hoàn thành bằng tiến sĩ tại Đại học Brandeis và hiện là giáo sư ngành văn học Anh tại Đại học Boston. Ông viết cả tiểu thuyết, truyện ngắn, và thơ bằng tiếng Anh, và được trao giải Flannery O’Connor năm 1996, giải PEN/Hemingway năm 1997, giải Sách Quốc gia cho tác phẩm hư cấu năm 1999, và hai giải PEN/Faulkner vào các năm 2000 và 2005.
Tôi tỉnh dậy—mỉm cười
tặng L. Y.
Người ta nói tôi là một người buồn.
Buồn là một căn bệnh chết người ở nơi này
nơi hạnh phúc là chìa khóa thành công.
Nếu bạn buồn, bạn nhất định thất bại—
bạn không thể làm sếp vui lòng,
cái mặt dài sẽ không thu hút khách,
một vài tiếng thở dài là đủ
để làm bạn bè buồn theo.
Chiều qua tôi gặp Phạm,
một người Việt Nam vốn là một vị tướng.
Ông đến đất nước này
sau chín năm tù ngục.
Bây giờ ông làm việc cật lực bằng nghề bảo vệ
và luôn luôn tránh
gặp lính cũ mình ở đây,
vì ai trong số họ
cũng khấm khá hơn ông.
“Buồn,” ông bảo tôi,
“với tôi là một thứ xa xỉ.
Tôi làm gì có thời gian cho nó.
Nếu tôi cứ buồn
thì làm sao đỡ đần được gia đình.”
Lời của ông làm tôi hổ thẹn,
mặc dù tôi đã biết từ lâu
một con ong bận rộn thì không thấy buồn.
Ông làm tôi nhận ra tôi vẫn là một người may mắn
và nên cảm thấy hạnh phúc và biết ơn
vì bụng mình vẫn có cái ăn
và có sách để đọc.
Tôi về nhà ngâm nga một giai điệu vui tươi.
Vợ tôi cười không biết
sao mà bỗng nhiên tôi lại trở nên hớn hở.
Con trai tôi theo tôi, cười đùa tíu tít,
trong lúc tôi nhảy nhót trên sàn.
Đêm qua
tôi đến dự một bữa tiệc trong mơ.
Giọng nói và tiếng cười trôi nổi trong đại sảnh
treo đầy tranh và thư pháp.
Thong thả dạo quanh
tôi thấy chữ viết tay của bạn
treo trên không trung
từng nét từng nét vẫy như những đôi cánh.
Bất ngờ, tôi quay lại
và thấy bạn ngồi trên ghế,
bất động, vẫn gương mặt gầy gò xa cách,
chỉ bộ quần áo xanh nay đã thẫm hơn.
Cái gì đó vỡ vụn trong ngực tôi,
và nước mắt tôi chảy.
Hứa hẹn ích gì?
Tôi đã hứa, cả trăm lần,
mà chưa bao giờ trở lại. Chúng ta đi đâu
mục đích cũng giống nhau:
kiếm sống và nuôi nấng bọn trẻ.
Nếu một bài thơ sinh ra, đấy chỉ là
một phước lành ngẫu nhiên.
Trong nhiều giờ trái tim tôi đau nhói
nhưng tôi tỉnh dậy—mỉm cười.
Ha Jin, “I Woke Up—Smiling,” Facing Shadows (Hanging Loose Press, 1996).
Copyright © 1996 by Ha Jin | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 