“Xuống dốc trên con đường rừng” – László Krasznahorkai
Artwork by Max Neumann
László Krasznahorkai (1954–) là nhà văn và nhà viết kịch người Hungary, tác giả của các cuốn tiểu thuyết Sátántangó, Nỗi buồn kháng cự, và Chiến tranh và chiến tranh. Ông được trao giải Kossuth (của chính phủ Hungary) năm 2004 và giải Man Booker Quốc tế năm 2015.
Xuống dốc trên con đường rừng
Lần đầu tiên hắn gặp khó khăn khi tra chìa vào ổ và cuối cùng phải thục nó vào vì không còn cách nào khác ngoài thục nó vào, rồi hắn khởi động cái động cơ, nó gầm lên, và hắn lùi ra con đường đồi mà hoàn toàn quên đi vấn đề của cái chìa dù hắn đã băn khoăn trong lúc còn loay hoay rằng liệu mọi thứ có ổn không vì suy cho cùng tra chìa vào ổ của một cái xe còn mới như cái xe này đáng lẽ phải không gặp vấn đề gì, nhưng suy nghĩ ấy biến mất chẳng còn một mảnh ngay khi hắn bắt đầu xuống dốc và hắn tập trung lái bằng số hai trước khi gạt sang số ba rồi lại leo lên để đến đường cái trên làng, con đường vẫn còn vắng vẻ vì tám rưỡi sáng vẫn còn quá sớm cho du khách và đã quá muộn cho người địa phương, không phải là hắn biết giờ chính xác vì khi hắn nhìn vào đồng hồ ô tô nó đã chỉ chín giờ kém tám phút và hắn nghĩ, ồ, tốt hơn là nên đi tiếp và hắn nhấn ga nhẹ nhàng trong lúc cả hai bên hắn những cành cây tạo thành một cái lều trên làn đường quanh co, toàn bộ khung cảnh thật đẹp đẽ với những tia nắng mặt trời len lỏi vào những tán cây, ánh sáng rải xuống mặt đường, mọi thứ run rẩy, và con đường cái đằng sau; thật ngoạn mục, hắn nghĩ, và hắn gần như có thể ngửi thấy mùi cây cỏ còn ướt sương đêm, giờ hắn đã đến đoạn đường thẳng, khoảng ba trăm mét xuống dốc nơi chiếc xe tự nhiên bắt đầu tăng tốc, và hắn nghĩ có chút nhạc thì tốt và đang với tay đến cái radio trên xe thì đột nhiên hắn thấy, cách khoảng một trăm hay trăm rưỡi mét phía trước, tức là khoảng một nửa hay hai phần ba đoạn đường thẳng, một vệt gì đó trên đường làm hắn phải cau mày và đoán xem nó có thể là cái gì—một mảnh quần áo bỏ đi, một thiết bị máy hay cái gì?—và trong đầu hắn lóe lên ý nghĩ trông nó giống hệt như một con thú dù chắc hẳn nó phải là một cái giẻ gì đấy bị ném hay rơi khỏi một cái xe tải, một cái giẻ còn nhăn nhúm đầy vẻ tò mò, nhưng khi hắn thấy ở vệ đường cũng có một cái gì đó như ở giữa đường thì hắn cúi người về trước trên vô lăng và cố gắng nhìn nó rõ hơn nhưng không thể thấy rõ nơi cái này kết thúc và cái kia bắt đầu nên hắn chậm lại phòng khi vì nếu nó có hai cái thì hắn không muốn lái qua cả hai, và chỉ khi hắn đến thật gần hắn mới nhìn ra và bất ngờ đến nỗi hắn không tin nổi vào mắt mình và đặt chân lên chân phanh, vì nó không chỉ trông giống như một con thú, mà đúng là một con thú, một con chó con, một con cún, ngồi im lìm trên vạch sơn trắng giữa đường, một sinh vật khá mảnh mai với một bộ lông chắp vá và một cái nhìn ngây thơ ở đó giữa con đường nhìn hắn trên xe, ngồi thật bình tĩnh trên mông, giữ một cái nhìn thẳng và đáng sợ hơn cả sự hiện diện của nó là cái nhìn trong đôi mắt nó, cách nó không động đậy, cách nó ngồi đó thật khó hiểu bất chấp cái xe khổng lồ, cái quái gì nó đang làm ở đó khi cái xe gần như đã ở trên nó và bạn có thể thấy nó sẽ không di chuyển dù hắn hay cái xe khổng lồ của hắn có di chuyển đi chăng nữa, vì con chó này không quan tâm đến cái xe hay độ gần của nó dù hắn gần như sắp đâm vào nó; và chỉ khi đó hắn mới để ý thấy phía bên trái của con chó ngồi trên vạch sơn trắng còn có một con chó nữa ở vệ đường, cái xác bẹp dí của nó dường như bị đâm bởi một cái xe đã xé toạc nó, và dù cái xe của hắn đã đến chỗ chúng thì bạn đồng hành của con chó đã chết—mối quan hệ giữa chúng là gì? có phải chúng là bạn đồng hành?—vẫn không nhúc nhích một phân nên hắn buộc phải lách qua nó thật chậm phía bên phải, bánh bên phải chệch khỏi đường để hắn có thể đi qua, cùng lắm chỉ cách nó vài xăng ti mét, con chó vẫn ngồi đó thẳng lưng, và giờ hắn có thể trực tiếp nhìn vào mặt nó dù đáng lẽ không nhìn thì tốt hơn vì trong lúc hắn cẩn thận đi qua nó, con chó chầm chậm dõi theo hắn bằng đôi mắt buồn mà không có dấu vết nào của hoảng loạn hay điên dại hay của việc bị tổn thương bởi cú sốc, đôi mắt chỉ đơn giản là không hiểu và buồn, buồn bã nhìn người lái xe đi qua và đi khỏi nó, vẫn không rời khỏi vạch sơn trắng giữa con đường rừng và không quan trọng là nó cách Los Angeles mười lăm dặm, cách Kyoto mười tám dặm hay cách Budapest hai mươi dặm về phía Bắc, nó chỉ đơn giản là ngồi đó, nhìn buồn bã, quan sát bạn đồng hành của mình, chờ một người nào đó xuất hiện để nó có thể giải thích chuyện gì đã xảy ra hoặc chỉ ngồi đó và đợi con chó kia cuối cùng đứng dậy và cử động vài đường để cả hai có thể biến mất khỏi cái nơi không thể hiểu nổi này.
Hắn mới đi qua chúng được vài mét thì lập tức muốn dừng lại, nghĩ mình không thể để chúng ở đây, chỉ là đôi chân hắn từ chối cử động vì lý do nào đó, từ chối làm chuyện hắn bắt đôi chân hắn làm, và khi cái xe tiếp tục lăn bánh hắn nhìn chúng qua gương, con đã chết nằm nghiêng nửa mình, lục phủ ngũ tạng tràn ra đường, bốn chân duỗi cứng song song nhau, nhưng hắn chỉ có thể thấy lưng con chó nhỏ, mỏng manh nhưng thẳng đuột, vẫn ngồi giữa đường như thể nó có đủ khả năng để chờ hàng giờ, và hắn lo có thể rồi nó cũng sẽ bị xe đâm, và mình nên dừng lại, hắn tự nhủ, nhưng vẫn tiếp tục lăn bánh vì đã là chín giờ hai phút hắn nhận ra khi hắn liếc nhìn đồng hồ đeo tay, phải làm gì, mình muộn mất, hắn bồn chồn, chân hắn đã đạp lên ga, hai phút nữa mình sẽ đến thị trấn, rồi một khúc cua nối tiếp một khúc cua và hắn đã đi qua đoạn đường quanh co và lúc hắn kiểm tra đồng hồ, nhấn sâu chân ga hơn một chút khi trong một tích tắc, hắn nhớ lại con chó, cách nó quan sát bạn đồng hành của nó, là chín giờ một phút, rồi hình ảnh ấy nhanh chóng trôi đi và phút tiếp theo hắn đã tập trung hoàn toàn vào lái, tăng tốc đến dưới sáu mươi một chút vì không còn ai ở trên đường trừ một cái xe tải đi chậm hơn đằng trước, một cái Škoda hắn quả quyết khi đến gần, khó chịu vì hắn phải chậm lại thay vì vượt nó, khả năng vượt qua được nó giảm dần khi hắn đến gần, nhưng mình sẽ không đợi, hắn bực tức nghĩ, không phải sau cái Škoda cổ lỗ sĩ này, không phải chờ đến khúc cua, và bởi hắn biết con đường này quá rõ vì đã lái nó cả ngàn lần và nhận ra sẽ không còn cơ hội nào để vượt qua cái xe tải cho đến khi đến biển báo thị trấn, hắn giậm chân xuống để vượt nó trước khúc cua thì đột nhiên cái Škoda bắt đầu chầm chậm đánh về bên trái ngay trước mặt hắn và mọi thứ xảy ra gần như cùng lúc, hắn nháy đèn vào gương xe kia để ra hiệu chuẩn bị vượt, đảo vô lăng sang trái, sang làn bên kia và bắt đầu vượt, thì người đàn ông kia, không nhìn vào gương xe hắn, cũng đang quẹo trái vì hắn muốn rẽ hay quay đầu, ai mà biết, và có lẽ đèn xi nhan trái của hắn vừa bắt đầu nhấp nháy, nhưng chỉ lúc đó, khi hắn đảo sang trái, nhưng lúc đó đương nhiên đã quá muộn và hắn giậm phanh cũng không ích gì vì cái Škoda, vốn đi quá chậm giờ gần như đã chắn ngang đường, như thể hình ảnh về nó đã đông cứng lại và hắn không thể tránh được nó cũng không thể phanh lại, và nói cách khác, không có cách nào để dừng nó lại, hắn đâm vào người đàn ông kia.
Khởi đầu của thảm họa không được báo hiệu bởi cảm giác mọi thứ đang rơi vào bóng tối và kết thúc trong cái chết bất ngờ: mọi thứ, bao gồm cả thảm họa, đều có một cấu trúc khoảnh khắc theo từng khoảnh khắc, một cấu trúc không thể đo lường hay thấu hiểu, phức tạp một cách điên rồ và phải được nhận thức theo một cách rất khác, một cách mà độ phức tạp chỉ có thể được khớp nối theo những hình ảnh dường như không thể gợi lên vì thời gian đã chậm lại đến mức thế giới đã trở nên thờ ơ với hoàn cảnh và nhiều điều kiện tiên quyết khủng khiếp đã đạt đến một kết cục phổ quát hoàn hảo, đó là vì chúng được tạo nên từ những ý định, vì khoảnh khắc là kết quả của những lựa chọn vô thức, vì chìa khóa không lập tức tra được vào ổ, vì chúng ta không bắt đầu bằng số ba rồi về số hai mà vì chúng ta bắt đầu bằng số hai rồi vào số ba trong lúc chúng ta xuống đồi rồi rẽ lên đường cái trên làng, vì khoảng cách trước mắt chúng ta trông như nhìn vào trong đường hầm, vì lá trên cành còn dậy mùi sương sớm, vì cái chết của một con chó và cách xử lý tệ hại của một người nào đó khi rẽ trái, tức là vì một lựa chọn bị bỏ lỡ này hay một lựa chọn bị bỏ lỡ khác, vì nhiều lựa chọn bị bỏ lỡ hơn và nhiều lựa chọn bị bỏ lỡ hơn nữa đến bất tận, tất cả những lựa chọn điên rồ kiểu giá mà biết được mà không thể khái niệm hóa vì tình huống chúng ta gặp phải lại quá phức tạp, được quyết định bởi một cái gì đó không giống như Chúa hay ác quỷ, với những con đường bất khả tri với chúng ta và đã yên định sẽ mãi mãi như vậy vì lựa chọn không chỉ đơn giản là vấn đề lựa chọn, mà còn là kết quả của cái có thể đã xảy ra.
László Krasznahorkai, “Downhill on a Forest Road,” trans. George Szirtes, in The World Goes On, trans. Ottilie Mulzet, George Szirtes, and John Batki (New Directions, 2017).
Copyright © 2014 by László Krasznahorkai | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 