“Lời chúc Giáng sinh từ Hegel” – Anne Carson
Anne Carson in London, 2018 | Photo by Tacita Dean
Anne Carson (1950–) là nhà thơ và dịch giả tiếng Hy Lạp cổ người Canada. Bà được trao giải văn chương Lannan cho thơ năm 1996, giải T. S. Eliot năm 2001, và hai giải thơ Griffin vào các năm 2001 và 2014. Bà là giáo sư ngành cổ điển học và văn học so sánh tại Đại học Michigan.
Lời chúc Giáng sinh từ Hegel
Đó là năm anh trai tôi mất. Tôi sống ở miền ngược và chẳng có mấy bạn hoặc họ đã đi cả rồi. Giáng sinh tôi ngồi trên chiếc ghế bành, đọc mấy thứ về Hegel. Bạn sẽ bỏ quá cho tôi nếu như bạn là một người rành rẽ về Hegel hoặc hiểu ông, tôi thì không và sẽ diễn giải một cách rất dở, nhưng tôi hiểu là ông nói ông đã ngán những lời chỉ trích đại chúng về thứ văn xuôi tệ hại của ông, và cho là văn phạm quy ước, với sự phân chia lôi thôi giữa chủ ngữ và động từ của nó, thì mâu thuẫn với cái ông gọi là “tư biện.” Tư biện là vấn đề xác đáng của triết học. Tư biện là nỗ lực nắm bắt thực tại trong tính toàn thể mang tính tương tác của nó. Chức năng của một câu như “Lý trí là Tinh thần” không phải là để khẳng định một thực tế (ông nói) mà là để đặt Lý trí bên cạnh Tinh thần và cho phép ý nghĩa của chúng hòa trộn một cách nhẹ nhàng với nhau trong tư biện. Tôi sung sướng lắm với ý niệm này của một không gian triết học nơi mà các từ ngữ trôi giạt trong sự tái định nghĩa ôn nhu lẫn nhau nhưng đồng thời cũng cùng cực cô đơn khi cả nhà đã không còn ai và ở đây đã là ngày Giáng sinh, nên tôi xỏ ủng bự và khoác áo ra ngoài đứng tuyết. Từ bé đến giờ! Tôi đã quên nó bỡ ngỡ thế nào. Tôi đến giữa một cánh rừng. Lãnh sam, những người thầy dạy tôi chuyện ấy, chúng ở khắp xung quanh. Âm hai chục độ trong gió nhưng trong rừng không gió. Thế giới thoái mình trong những lớp lang. Những tiếng bên ngoài như tiếng xe cộ và tiếng xẻng biến mất. Những tiếng bên trong bỗng nghe thấy được, những vỡ nứt, những thở dài, những vuốt ve, những cành con, tiếng chim gù, tiếng móng sóc. Những cây lãnh sam trở mình to lớn. Sắc trắng phủ cong hoàn hảo, ngỡ ngàng với chính nó. Những luồng sương băng và thứ gì vàng óng phất phơ. Những cái bóng san sự bất động của mình qua tuyết với sự rung rinh của những cái bóng khác vắt chéo lên mình, bóng trên bóng, với tốc độ xác quyết. Trời rất lạnh, rồi thì cả điều đó cũng bắt đầu thoái mình, cơ thể buốt nơi bề mặt của nó nhưng trong lòng thì nóng và có thể phân cách với bề mặt, có thể rút về trong lòng, nơi một sự yên bình mê đắm tràn vào, mê đắm đến mức tôi không thấy ngượng ngùng mà dùng từ mê đắm, và nó không phải là sự yên bình của việc tách biệt khỏi các giác quan, mà là sự yên bình ngập tràn của nhìn, nghe, cảm, ở chính trong lòng của tuyết, ở chính trong lòng của sự săn sóc của tuyết. Chuyện này thì chẳng có gì liên quan đến Hegel và ông sẽ không thán phục những câu quy phạm lôi thôi mà tôi đã cố để kể về nó nhưng tôi ngờ rằng nếu không thử khoác lấy cái tâm trạng bực bội của riêng Hegel về văn phạm vào ngày Giáng sinh hôm ấy thì có thể tôi đã không bao giờ ra ngoài để đứng trong tuyết, hoặc ở trong nhà để mà tư biện về nó, hoặc đủ kiên nhẫn để ngồi xuống và ghi lại một dòng tư biện cho mình như thể đó là một cách cũng đáng để cho qua buổi chiều, một cách hợp lý để biến nỗi đau băng giá của ngày lễ thành một kiểu về nhà. Lời chúc Giáng sinh từ Hegel.
Anne Carson, “Merry Christmas from Hegel,” Float (Knopf, 2016).
Copyright © 2012 by Anne Carson | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 