“Nay tôi tuyên anh đã chết” – Martín Espada
Martín Espada (1957–) là nhà thơ người Mỹ. Ông sinh ra ở Brooklyn trong một gia đình gốc Puerto Rico, lấy bằng luật tại Đại học Northeastern và làm luật sư trong nhiều năm trước khi về làm giáo sư ngành văn học Anh tại Đại học Massachusetts-Amherst. Ông đã xuất bản gần hai mươi tập thơ và tiểu luận, trong đó có The Republic of Poetry, tác phẩm lọt vào vòng chung khảo giải Pulitzer cho thơ năm 2007. Ông được trao giải thơ Ruth Lilly năm 2018.
Nay tôi tuyên anh đã chết
Cho Sacco và Vanzetti, hành hình ngày 23 tháng Tám, 1927
Vào cái đêm hành hình, Bartolomeo Vanzetti, người nhập cư
từ Italia, người bán cá, người vô chính phủ, bắt tay Cai ngục Hendry
và cảm ơn ông vì tất cả. Tôi muốn tha thứ cho một số người vì những gì
họ đang làm với tôi, Vanzetti nói, bị bịt mắt, bị trói xuống
cái ghế sẽ phóng hai ngàn vôn xuyên qua cơ thể ông.
Mắt viên cai ngục ướt. Miệng viên cai ngục khô. Viên cai ngục
nghe thấy giọng của chính mình rít lên. Theo luật nay tôi tuyên anh đã chết.
Không ai có thể nghe thấy ông. Bằng chính bàn tay ông đã bắt bàn tay
của Bartolomeo Vanzetti, Cai ngục Hendry của Nhà tù Charlestown
vẫy tay với người hành quyết, người nắm chặt cầu dao để kéo nó xuống.
Những bức tường của Nhà tù Charlestown đã đổ, thành bụi, thành sương.
Chỗ từng là nhà tù nay là một trường học; trong hành lang, những cái lưỡi
nói tiếng Tây Ban Nha của Dominica, Bồ Đào Nha của Cabo Verde, tiếng
Creole của Haiti. Không ai có thể nghe thấy những lời cuối của Vanzetti,
hay tiếng rú của hàng ngàn người ở Boston Common khi họ biết tin.
Sau nửa đêm, vào giờ hành quyết, Cai ngục Hendry
ngồi trong quán cà phê, tay ông run như bị sốc, cơm bắn khỏi
dĩa, ông chẳng thể ăn bất kể cơn đói đang cồn cào trong ông,
bập bẹ những lời mà chỉ ông mới có thể nghe: Nay tôi tuyên anh đã chết.
Martín Espada, “I Now Pronounce You Dead,” Floaters (W. W. Norton, 2020). This poem was first published in The Massachusetts Review Vol. 58, No. 4 (Winter 2017) and was included in The Best American Poetry 2019.
Copyright © 2017 by Martín Espada | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 