“Tôi giải thích vài thứ” – Pablo Neruda

Pablo Neruda (1904–1973) là nhà thơ người Chilê. Ông được trao giải Nobel văn chương năm 1971 cho “một thứ thơ […] đã làm sống lại định mệnh và những ước mơ của một châu lục.”

Tôi giải thích vài thứ

Bạn sẽ hỏi: đâu hoa lilac?
Đâu siêu hình học phủ đầy hoa anh túc?
Và cơn mưa vẫn thường đổ xuống
những lời của nó và lấp đầy chúng
bằng những hố và chim?

Tôi sẽ kể tất cả những gì xảy ra.

Tôi đã sống ở một khu
phố Madrid, với những chuông,
những cây cối, đồng hồ.

Từ nơi ấy bạn có thể nhìn ra
bộ mặt khô của Castilla
như một đại dương làm bằng da thuộc.
                                                                 Nhà tôi vốn
có tên gọi nhà hoa, bởi khắp nơi
nở rộ hoa phong lữ, nó là một
ngôi nhà thật đẹp
với đàn chó và lũ trẻ con.
                                           Raúl ơi, bạn nhớ không?
Rafael, bạn có nhớ?
                                  Federico, bạn nhớ không
từ dưới lòng đất,
bạn nhớ không nhà tôi những ban công
nắng tháng Sáu ngợp những hoa trong miệng?
                                                            Người anh em, người anh em!
Tất cả
là những giọng huyên náo, vị mặn mòi của hàng hóa,
những chồng bánh phập phồng,
chợ ở khu Argüelles của tôi với bức tượng
như một lọ mực nhạt giữa những con cá tuyết:
dầu chảy vào những chiếc muỗng,
một nhịp đập dập dồn
của tay chân vang vọng các phố,
những mét, những lít, cả tinh chất
sắc sảo của đời,
                             cá xếp,
kết cấu của những mái nhà dưới nắng lạnh
với mũi tên mỏi mệt,
màu trắng ngà mê mẩn của khoai tây,
những quả cà chua ùn ùn ra biển.

Rồi một sáng tất cả bùng cháy,
rồi một sáng những đống lửa
mọc lên từ lòng đất
và nuốt chửng chúng sinh,
và kể từ đó chỉ còn khói lửa,
kể từ đó chỉ còn thuốc súng,
kể từ đó chỉ còn máu đỏ.

Lũ giặc cướp với máy bay và đám người Moor,
lũ giặc cướp với nhẫn, và các bà công tước,
lũ giặc cướp với các thầy dòng da đen ban phước
đã xuống từ bầu trời để giết trẻ con,
và chảy trên phố là máu trẻ con,
đơn giản là chảy, như máu của trẻ con.

Lũ chó rừng chó rừng còn xua đuổi,
đám đá trơ cỏ héo cắn vào còn nhổ ra,
lũ rắn độc rắn độc còn căm ghét!

Trước mặt bay ta đã thấy máu trào
của đất nước Tây Ban Nha nổi dậy
để nhấn chìm bay trong một làn sóng
của tự hào và những gươm dao!

Các tướng tá
phản trắc:
hãy nhìn đi căn nhà chết của ta,
hãy nhìn đi Tây Ban Nha vụn nát:
nhưng từ mọi nhà sẽ có kim loại cháy
thay hoa,
từ mỗi hố bom của Tây Ban Nha
sẽ có Tây Ban Nha trỗi dậy,
từ mỗi đứa trẻ chết một khẩu súng có mắt,
những viên đạn sinh ra từ tội ác
mà một ngày sẽ tìm thấy trong bay
vị trí của trái tim.

Bạn sẽ hỏi sao trong thơ anh ta
không nói đến những giấc mơ, hoa lá,
và những ngọn núi lửa hùng vĩ của quê hương?

Hãy đến mà xem máu đổ ngoài đường,
hãy đến mà xem
máu đổ ngoài đường,
hãy đến mà xem máu đổ
ngoài đường!

Pablo Neruda, “Explico algunas cosas,” España en el corazón (Ediciones Ercilla, 1937).

Copyright © 1937 by Pablo Neruda | Nguyễn Huy Hoàng dịch.