“Những đột biến” – Jorge Luis Borges
Jorge Luis Borges (1899–1986) là một nhà văn và nhà thơ người Argentina, một nhân vật chủ chốt trong nền văn chương tiếng Tây Ban Nha với những tác phẩm đã trở thành điển phạm của châu Mỹ Latin trong thế kỷ XX. Sách của ông bắt đầu được dịch và xuất bản rộng rãi ở Mỹ và châu Âu sau khi ông được trao giải Prix International cùng Samuel Beckett năm 1961. Danh tiếng quốc tế của ông cũng được củng cố bởi các giải de Cervantes năm 1969 và giải Jerusalem năm 1971, bên cạnh sự bùng nổ của các nhà văn Mỹ Latin thuộc thế hệ sau trong những năm 1960 và 1970.
Những đột biến
Trong một hành lang tôi thấy một mũi tên chỉ hướng và nghĩ rằng biểu tượng vô hại ấy đã từng là một thứ bằng sắt, một loại đạn không thể tránh khỏi và chết chóc, xuyên vào xác thịt con người và sư tử, che khuất mặt trời ở Thermopylae và ban cho Harald Sigurdsson, mãi mãi, sáu tấc đất Anh.
Mấy hôm sau có người cho tôi xem bức ảnh một kỵ sĩ Magyar; một cuộn thòng lọng quấn quanh ngực con ngựa. Tôi được biết rằng chiếc thòng lọng, thứ từng vút qua không trung và ghì lấy những con bò đực trên đồng cỏ, giờ chỉ là một thứ trang sức xấc xược trên bộ yên cương của những ngày Chủ nhật.
Ở nghĩa trang đằng Tây tôi thấy một thập tự chữ Rune, khắc trên đá cẩm thạch đỏ; hai cánh tay cong và mở rộng ra và được bao quanh bởi một vòng tròn. Cây thập tự bị bao quanh và giới hạn ấy là biểu tượng của cây thập tự với những cánh tay tự do, đến lượt nó lại là biểu tượng của cái giá treo cổ mà một vị thần phải chịu, “cỗ máy hèn hạ” mà Lucianus xứ Samosata ghê tởm.
Thập giá, thòng lọng và mũi tên, những công cụ cổ xưa của loài người, ngày nay bị hạ xuống hoặc nâng lên thành những biểu tượng; tôi không biết tại sao chúng lại làm tôi ngạc nhiên, khi không có gì trên trái đất này mà sự lãng quên không xóa nó đi, ký ức không làm thay đổi, và không ai biết tương lai sẽ dịch nó thành những hình ảnh gì.
Jorge Luis Borges, “Mutaciones,” El hacedor (Emecé Editores, 1960).
Copyright © 1960 by Jorge Luis Borges | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 