“Con hổ khác” – Jorge Luis Borges
Jorge Luis Borges (1899–1986) là một nhà văn và nhà thơ người Argentina, một nhân vật chủ chốt trong nền văn chương tiếng Tây Ban Nha với những tác phẩm đã trở thành điển phạm của châu Mỹ Latin trong thế kỷ XX. Sách của ông bắt đầu được dịch và xuất bản rộng rãi ở Mỹ và châu Âu sau khi ông được trao giải Prix International cùng Samuel Beckett năm 1961. Danh tiếng quốc tế của ông cũng được củng cố bởi các giải de Cervantes năm 1969 và giải Jerusalem năm 1971, bên cạnh sự bùng nổ của các nhà văn Mỹ Latin thuộc thế hệ sau trong những năm 1960 và 1970.
Con hổ khác
“And the craft that createth a semblance”
—Morris, Sigurd the Volsung (1876)
Tôi nghĩ về một con hổ. Ánh tà tôn lên
Thư viện rộng lớn và cực nhọc
Và trông như đẩy các kệ sách ra xa;
Mạnh mẽ, ngây thơ, máu me và mới mẻ,
Nó sẽ đi qua rừng và buổi sáng của nó
Và để lại dấu chân trên bờ phù sa
Của một dòng sông nó không biết tên
(Trong thế giới của nó không có tên, quá khứ
Hay tương lai, chỉ một hiện tại chắc chắn)
Và đi qua những khoảng cách man rợ
Và đánh hơi trong mê cung bện xoắn
Của những mùi hương mùi của bình minh
Và cái mùi ngon lành của hoẵng;
Giữa những sọc tre tôi thoáng nhận ra
Các sọc vằn của nó và cảm thấy bộ xương
Dưới sự lộng lẫy của bộ da rung động.
Trong vô ích các đại dương uốn lượn
Và các hoang mạc của hành tinh chen giữa:
Từ ngôi nhà này ở một bến cảng xa xôi
Nơi Nam Mỹ, ta mơ về mi và dõi theo mi,
Hỡi con hổ của đôi bờ sông Hằng.
Chiều lan trong tâm hồn tôi và tôi nghĩ
Rằng con hổ gợi lên trong bài thơ của tôi
Là một con hổ của những biểu tượng và bóng,
Một loạt các dụ pháp văn học
Và những ký ức từ các bách khoa thư,
Không phải con hổ chết người, viên ngọc mệnh
Mà, dưới mặt trời hay mặt trăng biến đổi,
Đang đi trọn ở Sumatra hay Bengal
Những vòng tình yêu, rong chơi, và cái chết.
Trước con hổ của biểu tượng tôi đã đặt
Con hổ thật, chảy dòng máu nóng,
Kẻ tận diệt một đàn trâu,
Và hôm nay, mùng 3 tháng 8 năm 59,
Đổ cái bóng nhàn nhã của nó
Lên cỏ, song chính việc gọi tên nó
Và đoán định hoàn cảnh của nó
Đã biến nó thành giả tưởng, không phải
Một sinh vật sống, bước đi trên đất.
Chúng ta sẽ tìm một con hổ thứ ba. Nó
Sẽ như những con hổ khác là một hình bóng
Của cái tôi mơ, một hệ thống các từ ngữ
Con người, không phải con hổ có xương sống
Mà, vượt ra ngoài mọi thần thoại,
Bước đi trên đất. Tôi biết, nhưng cái gì đó
Vẫn đặt tôi vào cuộc phiêu lưu vô định,
Ngu ngốc và cổ xưa, và tôi vẫn cứ
Kiên trì đi tìm qua những giờ của buổi chiều
Con hổ khác, con hổ không có trong thơ.
Jorge Luis Borges, “El otro tigre,” El hacedor (Emecé Editores, 1960).
Copyright © 1960 by Jorge Luis Borges | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 