“Borges và tôi” – Jorge Luis Borges
Jorge Luis Borges (1899–1986) là một nhà văn và nhà thơ người Argentina, một nhân vật chủ chốt trong nền văn chương tiếng Tây Ban Nha với những tác phẩm đã trở thành điển phạm của châu Mỹ Latin trong thế kỷ XX. Sách của ông bắt đầu được dịch và xuất bản rộng rãi ở Mỹ và châu Âu sau khi ông được trao giải Prix International cùng Samuel Beckett năm 1961. Danh tiếng quốc tế của ông cũng được củng cố bởi các giải de Cervantes năm 1969 và giải Jerusalem năm 1971, bên cạnh sự bùng nổ của các nhà văn Mỹ Latin thuộc thế hệ sau trong những năm 1960 và 1970.
Borges và tôi
Mọi chuyện xảy ra là với người kia, với Borges. Tôi đi khắp Buenos Aires và dừng lại, có lẽ một cách máy móc, để nhìn vào mái vòm của một hành lang và một cánh cửa sắt; về Borges tôi có tin qua thư và thấy tên hắn trong một danh sách giáo sư hay trong một cuốn từ điển tiểu sử. Tôi thích đồng hồ cát, bản đồ, nghệ thuật chữ thế kỷ 18, từ nguyên, mùi cà phê và văn Stevenson; người kia có chung những sở thích ấy, nhưng theo một kiểu phù phiếm đến mức khiến đó trở thành những thuộc tính của một diễn viên. Nói mối quan hệ giữa chúng tôi là thù địch sẽ là cường điệu; tôi sống, tôi để bản thân mình sống, để Borges dệt nên văn chương của hắn và thứ văn chương đó biện minh cho tôi. Chẳng khó gì mà không thú nhận hắn đã đạt được một vài trang đáng giá, nhưng những trang ấy chẳng thể cứu tôi, có lẽ vì cái gì hay thì chẳng còn là của ai, của hắn cũng không, mà thuộc về ngôn ngữ hay truyền thống. Dẫu sao, số phận của tôi là đánh mất mình, mãi mãi, chỉ một khoảnh khắc nào đó của tôi là còn sống sót trong người kia. Từng chút một tôi dâng cho hắn mọi thứ, dẫu tôi biết thói ngụy tạo và phóng đại của hắn. Spinoza hiểu rằng mọi thứ đều muốn tồn tại trong bản thể của chúng; hòn đá vĩnh viễn muốn làm hòn đá và hổ muốn làm hổ. Tôi phải ở trong Borges, không phải trong chính tôi (nếu đúng tôi là ai đó), nhưng tôi nhận ra mình trong những cuốn sách của hắn còn ít hơn trong sách của nhiều người khác hay trong món quạt ghi ta khó nhằn. Nhiều năm trước tôi đã cố gạt bỏ hắn và đã đi từ những thần thoại của ngoại ô đến những trò chơi với thời gian và sự vô tận, nhưng các trò chơi ấy bây giờ là của Borges và tôi sẽ phải nghĩ ra thứ khác. Cứ thế đời tôi là một cuộc chạy trốn và tôi mất tất cả mọi thứ, và mọi thứ nếu không là của quên lãng, thì của người kia.
Tôi không biết ai trong hai người đang viết trang này.
Jorge Luis Borges, “Borges y yo,” El hacedor (Emecé Editores, 1960).
Copyright © 1960 by Jorge Luis Borges | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 