“Biến hình của Bobo” – Czesław Miłosz

Czesław Miłosz (1911–2004) là nhà văn, nhà thơ, và dịch giả người Ba Lan. Ông được trao giải văn chương quốc tế Neustadt năm 1978 và giải Nobel văn chương năm 1980.

Biến hình của Bobo

Khoảng cách giữa tồn tại và hư vô là vô tận.
—Những trò chơi vui nhộn và bổ ích
(Zabawy przyjemne i pożyteczne, 1776)

I

Những cánh đồng dốc và một cây kèn.
          *
Chạng vạng và một con chim bay thấp và nước lấp loáng.
          *
Những cánh buồm căng ra đón bình minh sau eo biển.
          *
Tôi bước vào bên trong một bông hoa huệ bên cây cầu gấm vóc.
          *
Sự sống đã được ban cho nhưng không thể chạm đến.
          *
Từ tuổi thơ đến tuổi già niềm hoan lạc lúc mặt trời lên.

II

Cuộc đời trôi đi, nhiều buổi sáng như thế.
Mắt tôi nhắm, tôi lớn lên và nhỏ.
Tôi mặc lông vũ và lụa, đăng ten và áo giáp,
Váy phụ nữ, tôi liếm son môi.
Tôi lượn lờ trên mỗi bông hoa kể từ ngày sáng thế,
Tôi gõ vào cánh cửa đóng của những sảnh hải ly và chuột chũi.
Thật không thể tin là có nhiều giọng nói không được ghi lại đến thế
Giữa một tuýp kem đánh răng và một lưỡi dao cạo gỉ,
Ngay trên bàn của tôi ở Wilno, Warsaw, Brie, Montgeron, California.
Thật không thể tin tôi sẽ chết trước khi tôi chạm đến.

III

Từ vị hương của những cây mận đào bên sông
Ý thức đi qua những bụi nguyệt quế và dâm bụt
Thu thập các mẫu vật Trái đất vào một hộp xanh lá.
Trên đó, vỏ đỏ của cây Sequoia sempervirens
Và những con giẻ cùi, khác đám sau Eo biển Bering,
Xòe đôi cánh màu chàm.
Một mình Ý thức, không bạn bè và kẻ thù,
Ôm lấy những sườn rừng, một tổ đại bàng.
Không thể hiểu đối với một con rắn sọc vàng,
Không nắm được nguyên lý của rắn và cây.

IV

Những ngôi sao của Philemon, những ngôi sao của Baucis
Trên ngôi nhà của họ quấn lấy bởi những rễ sồi.
Và một vị thần lang thang, ngủ ngon trên chiếc giường dây giăng,
Lấy nắm tay làm gối.
Một con bọ đụng phải chiếc xăng đan của ngài
Và dấn lên đau đớn qua một cao nguyên phẳng lì bởi dấu chân.

Tôi cũng nghe thấy tiếng một cây pianoforte.
Tôi len lỏi qua màu đen ẩm ướt dưới một rừng spirea
Nơi rải rác những vò rượu Hà Lan làm bằng đất sét.
Một cô gái trẻ xuất hiện với một lọn tóc trên tai.
Nhưng tôi đã mọc râu khi đi bằng bốn chân
Và cây cung Anh Điêng của tôi đã mục nát vì mưa tuyết.
Cô chơi nhạc và đồng thời nhỏ lại, ngồi xuống bô,
Bên một chiếc xích đu cô vén váy
Và làm những điều không đứng đắn với tôi hay anh họ của mình.
Và bỗng nhiên cô bước đi tóc bạc ở một vùng ngoại ô tồi tàn
Rồi ngay lập tức đi đến nơi mà mọi trinh nữ đi đến.

Hãy có hòn đảo – và một hòn đảo mọc lên từ biển.
Màu hồng phớt của những vách đá có một ánh màu tím.
Hạt giống nảy mầm, trên những ngọn đồi, hạt dẻ và tuyết tùng,
Dòng nước lay một cây dương xỉ ngay bên trên bến cảng.

Trên những tảng đá phẳng trên mặt nước linh sam của vịnh
Những linh hồn vơ vẩn như thợ lặn với những bình ôxy.
Con gái duy nhất của một pháp sư, Miranda,
Cưỡi lừa đi về phía hang động
Trên con đường rải rác những chiếc lá kêu răng rắc.
Cô nhìn thấy một cái kiềng, một cái vạc và một bó củi khô.
Tan biến đi, hòn đảo! Hay mạnh hơn: hãy biến mất!

V

Tôi thích anh vì anh không tìm kiếm một vật thể lý tưởng.
Khi nghe nói: “Chỉ vật thể không tồn tại
Mới hoàn hảo và thuần khiết,” anh đỏ mặt và quay đi.

Trong túi nào anh cũng mang bút chì, mẩu giấy,
Cùng những vụn bánh mì, những ngẫu nhiên của cuộc sống.

Năm này qua năm khác anh đi quanh một thân cây dày
Đưa tay che mắt và xuýt xoa trong sự sửng sốt.

Anh ghen tị xiết bao với những người vẽ cây bằng một đường kẻ!
Nhưng ẩn dụ đối với anh là một thứ khiếm nhã.

Anh sẽ để biểu tượng cho những kẻ kiêu hãnh bận rộn với lý tưởng.
Bằng cách nhìn anh muốn rút ra cái tên từ chính sự vật.

Khi về già anh giật râu ám màu khói thuốc:
“Tôi thà thua như thế còn hơn thắng như họ.”

Như Pieter Bruegel cha anh đột nhiên ngã xuống
Khi tìm cách nhìn đằng sau qua đôi chân dạng rộng.

Và vẫn thế cái cây đứng, không thể chạm đến.
Thật, thật đến tận cốt lõi.

VI

Họ gièm pha anh vì cưới một người lại sống với một người khác.
Không có thời gian – anh đáp – cho những thứ vô nghĩa, ly dị vân vân.
Một người đàn ông đứng dậy, một vài nét cọ và đêm đã về gần.

VII

Bobo, cậu bé nghịch ngợm, đã bị biến thành một con ruồi.
Theo nghi thức của ruồi cậu tắm rửa bên một cục đường phèn
Và chạy theo phương thẳng đứng qua các hang phó mát.
Cậu bay ra ngoài cửa sổ vào khu vườn rạng rỡ.
Ở đó, những chiếc phà bất kham của lá
Mang một giọt nước căng từ sự thừa mứa cầu vồng,
Những công viên rêu mọc bên ao ánh sáng trên dãy núi vỏ cây,
Phấn hắc từ cột dẻo trong những hoa son đỏ rụng xuống.

Và dẫu nó kéo dài không lâu hơn từ bữa trà chiều đến bữa tối,
Sau này, khi cậu có những chiếc quần là và bộ ria mép tỉa,
Cậu luôn nghĩ, cầm ly rượu, rằng mình đang lừa dối họ,
Vì một con ruồi thì không nên nói về chuyện quốc gia và năng suất.

Người phụ nữ đối diện cậu là một đỉnh núi lửa
Nơi có những khe núi, miệng núi lửa và trong lưu vực dung nham
Chuyển động trái đất làm nghiêng những thân thông vặn vẹo.

VIII

Giữa nàng và tôi có một chiếc bàn, trên bàn chiếc cốc.
Da nứt nẻ nơi khuỷu tay nàng chạm vào bề mặt sáng bóng
Nơi đường nét của cái bóng dưới cánh tay nàng phản chiếu.
Một giọt mồ hôi sánh lại trên bờ môi gợn sóng.
Và không gian giữa nàng và tôi tự chia cắt vô tận,
Nghe vun vút những mũi tên hình lông vũ của xứ Elea.
Một năm, một trăm năm đi cũng không làm kiệt sức nó.
Nếu như tôi lật ngược chiếc bàn thì chúng tôi sẽ làm được gì.
Hành động ấy, một phi hành động, không tiềm năng hơn
Việc tìm cách đi vào nước, vào gỗ, vào khoáng chất.
Nhưng nàng cũng nhìn tôi như thể tôi là một vành sao Thổ
Và biết rằng tôi biết rằng không ai chạm đến.
Sự con người, sự dịu dàng được khẳng định như thế.

Berkeley, 1962

Czesław Miłosz, “Bobo’s Metamorphosis,” trans. author and Richard Lourie, Selected Poems (Seabury Press, 1973).

Copyright © 1965 by Czesław Miłosz | Nguyễn Huy Hoàng dịch.