“Điếu ca” – Sherman Alexie
Sherman Alexie (1966–) là nhà văn và nhà thơ người Mỹ Anh Điêng. Anh được trao giải PEN/Hemingway năm 1993, giải Sách Mỹ năm 1996, giải PEN/Malamud năm 2001, giải Sách Quốc gia Mỹ cho tác phẩm văn chương trẻ năm 2007, và giải PEN/Faulkner năm 2010.
Điếu ca
Mẹ tôi là một cuốn từ điển.
Bà là một trong những người cuối cùng nói thành thạo ngôn ngữ của bộ tộc tôi.
Bà biết hàng chục từ mà không ai khác biết.
Khi bà mất, chúng tôi chôn tất cả những từ ngữ ấy theo bà.
Mẹ tôi là một cuốn từ điển.
Bà biết những từ đã được nói hàng ngàn năm.
Bà biết những từ sẽ không bao giờ được nói nữa.
Bà biết những từ sẽ không bao giờ được hát nữa.
Bà biết những từ sẽ không bao giờ được kể nữa.
Mẹ tôi là một cuốn từ điển.
Mẹ tôi là một cuốn từ điển từ đồng nghĩa.
Mẹ tôi là một cuốn bách khoa toàn thư.
Mẹ tôi chưa bao giờ dạy con cái mình ngôn ngữ của bộ tộc.
Oh, bà có dạy chúng tôi cách đếm đến mười.
Oh, bà có dạy chúng tôi cách nói “Mẹ yêu con.”
Oh, bà có dạy chúng tôi cách nói “Nghe mẹ này.”
Và, dĩ nhiên, bà có dạy chúng tôi cách chửi thề.
Mẹ tôi là một cuốn từ điển.
Bà là một trong bốn người cuối cùng nói ngôn ngữ của bộ tộc.
Trong vài năm nữa, những người nói cuối cùng, đều đã già, cũng sẽ đi xa.
Có những người Anh Điêng trẻ hơn nói một loại hình mới của ngôn ngữ bộ tộc.
Nhưng những người nói thời xưa cuối cùng sẽ đi xa.
Mẹ tôi là một cuốn từ điển.
Nhưng bà chưa bao giờ dạy tôi ngôn ngữ của bộ tộc.
Và tôi chưa bao giờ đòi học.
Mẹ tôi luôn bảo tôi, “Tiếng Anh sẽ là thứ vũ khí tốt nhất của con.”
Bà đã đúng, bà đã đúng, bà đã đúng.
Mẹ tôi là một cuốn từ điển.
Khi bà mất, con cái khóc thương bà bằng tiếng Anh.
Mẹ tôi biết những từ đã được nói hàng ngàn năm.
Đôi khi, lúc đêm muộn, bà lại hát một bài hát cổ.
Bà thường ru chúng tôi bằng những bài hát xưa.
Chúng tôi được ru bởi tổ tiên mình.
Mẹ tôi là một cuốn từ điển.
Tôi có một cuộn băng cát xét, được ghi năm 1974.
Trong cuộn cát xét ấy, mẹ tôi nói ngôn ngữ của bộ tộc.
Bà nói ngôn ngữ của bộ tộc với mẹ mình, Mẹ Cả.
Và sau đó họ hát một bài hát xưa.
Tôi chưa nghe cuộn cát xét ấy đã hai thập niên.
Tôi không muốn mạo hiểm làm đứt cuộn băng trong một cái đài cát xét cũ.
Và tôi không muốn mạo hiểm để ai số hóa cuộn băng.
Cuộc trò chuyện của mẹ tôi và bà tôi không thuộc về đám mây.
Bài hát cổ ấy quá thiêng liêng cho Internet.
Vậy là, khi cuộn cát xét xuống cấp, tôi biết sớm thôi nó sẽ chết.
Có lẽ tôi sẽ chôn nó gần mộ mẹ tôi.
Có lẽ tôi sẽ chôn nó dưới chân mộ bà nằm cùng với bố tôi.
Dĩ nhiên, tôi đang nói dối.
Tôi sẽ không bao giờ chôn nó ở nơi có người tìm được.
Tránh ra, các nhà khảo cổ học! Biến đi, biến đi!
Mẹ tôi là một cuốn từ điển.
Bà biết những từ đã được nói hàng ngàn năm.
Bà biết những từ sẽ không bao giờ được nói nữa.
Tôi ước mình có thể xây mộ cho mỗi từ trong số đó.
Có lẽ bài thơ này là một ngôi mộ.
Mẹ tôi là một cuốn từ điển.
Bà nói thứ ngôn ngữ cổ.
Nhưng bà chưa bao giờ dạy tôi cách nói những từ ngữ xưa.
Bà luôn bảo tôi, “Tiếng Anh sẽ là thứ vũ khí tốt nhất của con.”
Bà đã đúng, bà đã đúng, bà đã đúng.
Sherman Alexie, “Eulogy,” You Don’t Have to Say You Love Me (Little, Brown and Company, 2017).
Copyright © 2017 by Sherman Alexie | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 