“‘Anh sẽ không nói một lời khi không lời nào đã đủ’” – Philip Levine
U.S. Department of Labor Photo
Philip Levine (1928–2015) là nhà thơ người Mỹ. Ông được trao hai giải Sách Quốc gia Mỹ cho thơ vào các năm 1980 và 1991, giải thơ Ruth Lilly năm 1987, giải Pulitzer cho thơ năm 1995, và giải Wallace Stevens năm 2013. Ông dạy ở California State University, Fresno, từ năm 1958 đến khi nghỉ hưu năm 1992, và được bổ nhiệm làm Poet Laureate của Hoa Kỳ nhiệm kỳ 2011–2012.
‘Anh sẽ không nói một lời khi không lời nào đã đủ’
Nếu bạn nói, “Trời đẹp nhỉ,” anh sẽ nhìn
lên ba đám mây đang bay qua trên đầu,
gật đầu với mỗi đám mây, và trở lại làm tiếp
cái anh đang làm hay đang không làm.
Nếu bạn xin một điếu thuốc hoặc nhờ châm,
anh sẽ đưa cho bạn bất cứ thứ gì anh tìm được
trong túi: một con dao gấp, một chiếc khăn tay—
thường là chưa bẩn—một đồng đô la,
một vé tàu điện ngầm. Một lần anh đưa tôi
nửa cái sandwich mà anh đang ăn dở
ở cái nhà hàng ngoài trời nhỏ
trên phố LaGuardia Place. Tôi nhớ
có một con chim sẻ đơn độc đậu trên thành
của cái ghế anh ngồi, và khi anh giơ ra
một mẩu bánh mì đặt trong lòng bàn tay mở,
con chim cắp lấy nó và bay trở lại
chỗ của nó mà không có một lời cảm ơn,
con mắt cứng nhìn chằm chằm con mắt tôi kém
như thể tôi là món kế tiếp. Đó là tháng Năm
năm ‘97, mùa xuân đến muộn,
nhưng mặt trời vẫn sưởi ấm chúng tôi hàng giờ
trong khi sự im lặng lên ngôi, nếu có thể nói
tiếng động nhức óc của còi taxi và xe tải
giành nhau chỗ đậu và trẻ con trượt ván
đã lướt qua sự im lặng. Frankie bạn tôi
là một sự an ủi lớn cho tôi năm ấy,
năm của cuộc khủng hoảng. Anh sẽ ngẩng
cái đầu đen vĩ đại vừa mới ngả màu xám lên
cho đến khi mắt anh gặp mắt tôi, và đó là tất cả
những gì tôi cần để tiếp tục huyên thiên
trong lúc anh ngồi kiên nhẫn chờ tôi nói hết,
con chim chằm chằm nhìn qua bờ vai anh.
“Im lặng là bạc,” Zaydee của tôi nói,
hiểu nó sai và đúng, cũng như anh nói
“Nước lã hơn giọt máu đào,” nghĩ
như thế sẽ biến anh thành người Mỹ thực thụ.
Frankie vốn là người Mỹ,
một nửa người Đức, một nửa người Ấn Độ.
Thật ra, sự im lặng hoàn toàn là nước:
không như mưa nó không rơi từ đám mây nào
để gột rửa tâm trí chúng ta, để xoa dịu đôi mắt mỏi,
để trao trái tim cho những phiến lá mỏng của cỏ
đang vật lộn qua lớp bê tông chỉ để lấy cái không khí
bị nhiễm bẩn bởi dòng lời bất tận của chúng ta.
Philip Levine, “‘He Would Never Use One Word Where None Would Do,’” The Mercy (Knopf, 1999).
Copyright © 1999 by Philip Levine | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 