“Ngợi ca đá vôi” – W. H. Auden
W. H. Auden sinh năm 1907 ở York và theo học Văn học Anh tại Christ Church, Đại học Oxford, nơi ông kết bạn với các nhà thơ Cecil Day-Lewis, Louis MacNeice, và Stephen Spender. Ông đến Mỹ năm 1939 và trở thành công dân Hoa Kỳ năm 1946. Auden được trao giải Pulitzer cho thơ năm 1948, giải Bollingen năm 1953, và giải Sách Quốc gia Mỹ cho thơ năm 1956, và từ năm 1956 đến năm 1961 là Giáo sư về Thơ tại Đại học Oxford. Ông qua đời ở Vienna năm 1973.
Ngợi ca đá vôi
Nếu nó tạo nên một cảnh quan mà chúng ta, những kẻ bất định,
Một mực nhớ về như nhớ nhà, thì đấy chủ yếu
Là bởi nó tan vào trong nước. Hãy đánh dấu những sườn dốc tròn
Với bề mặt thơm mùi xạ hương và, bên dưới,
Một hệ thống bí mật của hang và cống; hãy nghe những dòng suối
Bật ra từ khắp nơi với một tiếng cười khúc khích,
Mỗi dòng đổ đầy một cái hồ riêng cho đàn cá của nó và khắc nên
Cái hẻm núi nhỏ của riêng nó với những vách đá làm vui
Cho bươm bướm và thằn lằn; hãy dò tra khu vực này
Với những khoảng cách ngắn và những địa điểm xác định:
Cái gì có thể giống Mẹ hay một nền tảng vừa vặn hơn thế
Cho con trai bà, một cậu trai vãn vờ nằm dài
Trên một tảng đá dưới ánh mặt trời, chưa bao giờ nghi ngờ
Rằng mặc mọi lỗi lầm cậu vẫn được yêu; với những tác phẩm
Chỉ là sự nối dài của sức quyến rũ của cậu? Từ tảng đá lộ đầu mưa gió
Đến ngôi đền đỉnh đồi, từ những dòng nước mới hiện đến
Những suối nguồn lồ lộ, từ một vườn nho dại đến một vườn nho trồng,
Là những bước khéo léo nhưng ngắn mà ước muốn của một đứa trẻ
Rằng nó nhận được nhiều quan tâm hơn anh em nó, dù bằng cách
Làm vui lòng hay nhõng nhẽo, có thể dễ dàng thực hiện.
Rồi hãy nhìn các nhóm đối thủ khi họ leo lên và xuống
Những khe đá dốc theo đoàn hai người hoặc ba, đôi lúc
Tay trong tay, nhưng không bao giờ, ơn Chúa, chung nhịp; hoặc tham gia
Bên mặt râm mát của một bãi rộng lúc giữa ngày vào một
Cuộc đàm luận sôi nổi, biết nhau quá rõ để nghĩ rằng
Có bất cứ bí mật nào quan trọng, không thể
Hình dung một vị thần với những cơn bộc phát nóng nảy là đạo đức
Và không thể khuyên giải bằng một dòng khéo viết
Hay một bài phú tuyệt: bởi, đã quen với một tảng đá đáp lại,
Họ chưa bao giờ phải che mặt trong sự kinh hãi
Trước một miệng núi lửa với cơn sôi sục rực cháy không thể nào nhìn;
Đã điều chỉnh theo nhu cầu địa phương của những thung lũng
Nơi mọi thứ có thể chạm đến hoặc với đến bằng cách bước bộ,
Đôi mắt họ chưa bao giờ nhìn vào không gian vô tận
Qua mắt rào răng lược của một người du mục; sinh ra may mắn,
Đôi chân họ chưa bao giờ gặp phải những loài nấm
Và côn trùng của rừng rậm, những hình thái và cuộc sống quái dị
Chúng ta không có gì, chúng ta muốn hy vọng, chung.
Thành thử khi một người trong số họ suy đồi, cái cách mà anh ta nghĩ
Vẫn còn có thể hiểu: việc trở thành một tên ma cô
Hoặc buôn trang sức giả hoặc làm hỏng một giọng nam cao đẹp
Để có những hiệu ứng làm khán giả trầm trồ, có thể xảy đến với tất cả
Trừ những kẻ thiện tâm và ác tâm nhất chúng ta…
Đó là lý do, tôi nghĩ,
Những kẻ thiện tâm và ác tâm nhất không ở lại đây lâu mà tìm
Những mảnh đất vô độ nơi vẻ đẹp không hẳn quá bề ngoài,
Ánh sáng ít công khai hơn và ý nghĩa của cuộc đời
Là cái gì đó hơn một trại thương điên. “Hãy đến đây!” vụn đá hoa cương gọi,
“Thật lảng tránh sự hài hước của mi, thật tình cờ nụ hôn
Âu yếm nhất của mi, thật vĩnh hằng cái chết.” (Các thánh nhân tương lai
Lướt đi thở dài.) “Hãy đến đây!” đất sét và đá sỏi rì rào,
“Trên đồng bằng chúng ta có chỗ cho quân đội tập; những dòng sông
Chờ được thuần hóa và nô lệ để cất cho mi một lăng mộ
Nguy nga tráng lệ: mềm như đất là nhân loại và cả hai
Cần phải chấn chỉnh.” (Các Lãnh quan Caesar đứng dậy và
Bỏ đi, đóng sầm cửa lại.) Nhưng những kẻ thực sự liều lĩnh thì bị cuốn lấy
Bởi một giọng lạnh hơn và xưa hơn, thì thầm tiếng đại dương:
“Ta là sự cô độc đòi hỏi và hứa hẹn không gì;
Đó là cách ta sẽ giải phóng mi. Không tình yêu;
Chỉ những sự đố kỵ khác nhau, tất cả đều buồn.”
Chúng đã đúng, em ơi, tất cả những giọng kia đã đúng,
Và vẫn đúng; mảnh đất này không phải là ngôi nhà ngọt ngào nó trông,
Sự yên bình của nó cũng không phải là sự êm đềm lịch sử
Của một nơi mà một cái gì đó đã ở lại một lần và mãi mãi: Một tỉnh
Lạc hậu và đổ nát, kết nối với
Thế giới rộng lớn bận rộn bằng một đường hầm, với một vẻ
Tồi tàn nhất định, có phải nó chỉ là thế bây giờ? Không hẳn:
Nó có một nhiệm vụ trần tục mà bất chấp chính mình
Nó không bỏ bê, mà đặt vào nghi vấn mọi thứ
Các Cường quốc mặc nhận; nó xáo trộn các quyền của chúng ta. Nhà thơ,
Được ngưỡng mộ vì thói quen đứng đắn là gọi
Mặt trời là mặt trời, tâm trí mình là Câu đố, bị làm cho không yên
Bởi những bức tượng đá cẩm thạnh rất rõ ràng ngờ vực
Cái thần thoại phản thần thoại của anh ta kia; và đám trẻ đường phố,
Đuổi theo nhà khoa học dọc theo hành lang cột lát gạch
Với những lời mời tha thiết, quở trách mối quan tâm của anh ta với
Những khía cạnh xa xôi nhất của Tự nhiên: tôi cũng bị trách móc, vì
Sao và nhường nào em biết. Đừng để mất thời gian, đừng để bị bắt,
Đừng để bị bỏ lại phía sau, đừng, xin đừng! hãy như
Những con thú dữ lặp lại chính mình, hoặc một thứ như nước
Hay đá với hành vi có thể dự đoán, những cái đó
Là lời Cầu nguyện Chung của chúng ta, với an ủi lớn nhất là âm nhạc
Thứ có thể được tạo nên ở bất cứ đâu, và vô hình,
Và không mùi vị. Chừng nào mà chúng ta vẫn còn phải mong chờ
Cái chết như một thực tế, chắc chắn chúng ta đúng: Nhưng nếu
Tội lỗi có thể được tha thứ, nếu xác người sống lại từ cõi chết,
Thì những sự biến đổi hoán cải vật chất kia thành
Những vận động viên ngây thơ và những đài phun hăng hái,
Được tạo ra chỉ vì niềm vui, sẽ thêm một ý xa hơn:
Kẻ được ban phước sẽ không quan tâm họ được nhìn từ góc độ nào,
Chẳng có gì để giấu. Em ơi, tôi chẳng biết gì về
Cả hai, nhưng khi tôi cố gắng hình dung về một tình yêu không lầm lỗi
Hay cuộc đời sắp tới, cái tôi nghe là những lời thì thầm
Của những dòng suối ngầm, cái tôi thấy là một cảnh quan vôi đá.
W. H. Auden, “In Praise of Limestone,” Nones (Faber and Faber, 1951).
Copyright © 1948 by W. H. Auden | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 