“Ngọc trai của Vermeer” – Lloyd Schwartz
Excerpt from Girl with a Pearl Earring, 1665 by Johannes Vermeer
Lloyd Schwartz (1941–) là nhà thơ người Mỹ và giáo sư hàm Frederick S. Troy ngành văn học Anh tại Đại học Massachusetts Boston. Ông được trao giải Pulitzer cho phê bình năm 1994.
Ngọc trai của Vermeer
Tôi từng khoe là tôi chưa bao giờ sống ở thành phố nào mà không có một bức Vermeer.
—Giờ thì có rồi đấy, một người bạn chỉ ra, khi cái bức Vermeer duy nhất ở thành phố tôi bị đánh cắp.
Nó vẫn đang mất tích.
Bảo tàng trưng cái khung tranh trống rỗng.
Nhưng có đến tám bức Vermeer ở New York, nhiều hơn mọi thành phố khác—và không xa cho lắm.
Đôi khi còn nhiều hơn thế.
Có lần, bức Vermeer lưu động là một trong những bức tranh yêu thích nhất của anh.
Nó thậm chí còn đẹp hơn tôi nhớ.
Một cô gái trẻ, đội khăn xếp bằng lụa màu xanh dương và vàng, đang khẽ quay mặt lại để nhìn bạn bước vào phòng.
Trông cô hơi bị phân tâm bởi một người nào đó ở chếch bên phải bạn, có lẽ là một người cô biết rõ hơn bạn.
Miệng cô hơi hé, như vừa hít một hơi và đang chuẩn bị nói.
Ánh sáng đổ lên cô được phản chiếu không chỉ nhờ chiếc khuyên tai ngọc trai lớn mà còn trong đôi mắt to long lanh của cô (“Đó là ngọc,” Ariel của một người đàn ông chết chìm trong giông tố trên biển hát, “cái đôi mắt của anh”).
Và trên đôi môi ướt.
Thậm chí có một đốm ướt ở một bên khóe miệng.
Một số nhà nghệ thuật sử nghĩ rằng nó vốn không được vẽ như một bức chân dung, chỉ là một nghiên cứu một hình dáng trong một bộ trang phục kỳ lạ.
Nhưng mà sự hiện diện của cô là rất rõ ràng, trông cô như ngay đó trong căn phòng với bạn, toát lên một sức sống cá nhân và độc đáo.
Trong bảo tàng là một bức Vemeer khác vẽ một người phụ nữ viết thư đeo một chiếc khuyên tai tương tự.
Cắt ngang cô là một người hầu gái đưa cho cô một bức thư—có phải là của người cô đang viết thư cho?
Và ở một bảo tàng gần đó có một bức tranh vẽ một phụ nữ trẻ với đôi mắt sắc lẹm và một viên ngọc trai khổng lồ khác đung đưa trên tai (một “viên ngọc hình giọt lệ”).
Cô đang nhìn ra ngoài cửa sổ và chỉnh một cây đàn luýt.
Các học giả cho chúng ta biết rằng đó không phải là những viên ngọc trai thực thụ—không có viên ngọc trai nào lớn đến thế từng được phát hiện.
Không có con trai nào đủ lớn.
Nên là viên ngọc trai nổi tiếng có lẽ chỉ là pha lê vẽ cho giống một viên ngọc trai.
Viên ngọc trai vô giá.
Thế nhưng khi bạn nhìn, ảo ảnh của viên ngọc trai—viên ngọc trai tô vẽ, lấp lánh, phát sáng, mong manh, nhưng chân thực nhờ ánh sáng mà nó toát ra—trở thành trước mắt bạn một ẩn dụ cho cô gái đeo nó.
Hoặc nếu không phải là cô gái, thì là bức vẽ cô gái của Vermeer.
Lloyd Schwartz, “Vermeer’s Pearl,” The Harvard Review (Issue 52, 2018). This poem was included in The Best American Poetry 2019.
Copyright © 2018 by Lloyd Schwartz | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 