“Ars Poetica?” – Czesław Miłosz
Photo by Danuta Węgiel
Czesław Miłosz (1911–2004) là nhà văn, nhà thơ, và dịch giả người Ba Lan. Ông được trao giải văn chương quốc tế Neustadt năm 1978 và giải Nobel văn chương năm 1980.
Ars Poetica?
Tôi vẫn luôn khao khát một hình thức rộng rãi hơn
mà không có những đòi hỏi của thơ hay văn xuôi
và sẽ cho chúng ta hiểu nhau mà không cần phơi bày
tác giả hay độc giả trước những nỗi thống khổ siêu phàm.
Trong chính bản chất của thơ có một điều gì không đứng đắn:
một cái gì được đưa ra mà chúng ta không biết là có trong mình,
và chúng ta chớp mắt, như thể một con hổ vừa nhảy vọt ra
và đứng quất đuôi trong ánh sáng.
Chính vì thế mà thơ nói đúng là được điều khiển bởi một đấng linh,
dẫu là cường điệu nếu cứ cho đó phải là thiên thần.
Khó mà đoán được niềm tự hào của các nhà thơ ấy đến từ đâu,
khi thường xuyên họ xấu hổ vì để lộ điểm yếu của mình.
Người nào bình thường lại muốn ở một thành phố của quỷ,
những kẻ cư xử như ở nhà, nói bằng nhiều thứ tiếng,
và, chưa thỏa mãn với việc đánh cắp đôi môi và bàn tay,
bèn tìm cách thay đổi số phận của anh ta cho tiện?
Đúng là những thứ bệnh hoạn được đánh giá cao ngày nay,
cho nên bạn có thể nghĩ là tôi chỉ đùa,
hoặc tôi đã nghĩ ra thêm một phương tiện nữa
để tôn vinh Nghệ thuật với sự giúp đỡ của sự trớ trêu.
Đã có thời chỉ có những cuốn sách khôn ngoan được đọc,
giúp chúng ta chịu đựng nỗi đau và khổ sở của mình.
Điều này, suy cho cùng, thì không hề giống như
lật qua một ngàn tác phẩm mới từ các phòng khám tâm thần.
Nhưng thế giới thì khác với chúng ta nghĩ
và chúng ta thì khác với mình tự nhìn trong sự nhảm nhí của mình.
Bởi thế người ta giữ gìn sự chính trực thầm lặng,
và giành được sự tôn trọng của người thân và láng giềng.
Mục đích của thơ là để nhắc chúng ta
rằng nó khó thế nào để vẫn là cùng một người,
bởi nhà chúng ta để mở, không có chìa trong cửa,
và những vị khách vô hình cứ thế đến và đi.
Cái mà tôi đang nói ở đây không phải là thơ, đồng ý,
bởi vì những bài thơ nên được viết ra họa hoằn và miễn cưỡng,
dưới sự cưỡng ép không chịu nổi và chỉ với niềm hy vọng
không phải những linh hồn ác, mà thiện, chọn mình làm công cụ.
Berkeley, 1968
Czesław Miłosz, “Ars Poetica?,” trans. author and Lillian Vallee in Miłosz, The Collected Poems 1931-1987 (The Ecco Press, 1988).
Copyright © 1988 by Czesław Miłosz | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 