Truyện ngắn: “Macario” – Juan Rulfo
Juan Rulfo (1917–1986) là một trong những nhà văn quan trọng bậc nhất người Mexico. Mặc dù viết rất ít, chỉ với hai tác phẩm—tập truyện ngắn El Llano en llamas (1953) và cuốn tiểu thuyết Pedro Páramo (1955)—có thể nói ông đã làm thay đổi cả dòng chảy văn học Mỹ Latin sau này.
Macario
Tôi đang ngồi bên cống chờ lũ ếch chui ra. Đêm qua, trong khi chúng tôi ăn, chúng đã bắt đầu náo động và không ngừng kêu cho đến sáng. Mẹ đỡ đầu của tôi cũng nói: tiếng ếch kêu đã dọa giấc ngủ của bà đi mất. Và giờ bà muốn đi ngủ. Vì thế mà bà sai tôi ngồi đây, bên cống, đợi với một tấm ván trên tay để có con ếch nào nhảy ra là tôi lấy ván đập nát nó luôn… Ếch xanh toàn thân, trừ bụng. Cóc thì đen. Mắt mẹ đỡ đầu của tôi cũng đen. Ếch thì ăn ngon lành. Cóc thì không nên ăn; nhưng tôi cũng đã ăn cóc, dẫu là không nên ăn và nó có vị như ếch. Felipa là người bảo ăn cóc là xấu. Felipa có mắt xanh lục như mắt mèo. Chị là người cho tôi ăn trong bếp khi đến lượt tôi ăn. Chị không muốn tôi làm hại lũ ếch. Nhưng tất cả đều là mẹ đỡ đầu đã sai tôi đi… Tôi quý Felipa hơn mẹ đỡ đầu. Nhưng mẹ đỡ đầu mới là người lấy tiền từ ví ra đưa cho Felipa đi mua mọi thứ để ăn. Felipa chỉ làm mỗi việc là ở trong bếp sửa soạn đồ ăn cho ba người. Kể từ khi tôi quen chị, chị chưa làm bất cứ việc gì khác. Việc của tôi là rửa bát. Mang củi vào bếp cũng là việc của tôi. Sau đó mẹ đỡ đầu là người chia đồ ăn. Ăn xong, bà lấy tay vun hai đống nhỏ, một cho Felipa và một cho tôi. Nhưng đôi khi Felipa không muốn ăn nên tôi có cả hai đống nhỏ. Vì thế mà tôi quý Felipa, bởi lúc nào tôi cũng đói và không bao giờ no, ngay cả với phần ăn của chị. Kể cả người ta nói cứ ăn rồi sẽ no, tôi biết mình sẽ không bao giờ no bất kể tôi có ăn mọi thứ họ đưa cho. Felipa cũng biết thế… Trên phố người ta nói tôi điên vì không bao giờ tôi thấy hết đói. Mẹ đỡ đầu nghe thấy họ nói thế. Tôi thì chưa nghe thấy. Mẹ đỡ đầu không cho tôi đi ra ngoài một mình. Khi bà đưa tôi đi thì đều là đến nhà thờ để nghe thánh lễ. Ở đó bà để tôi ngồi bên cạnh và trói tay tôi bằng diềm khăn choàng của bà. Tôi không biết vì sao bà trói tay tôi; nhưng bà nói là vì tôi hay làm những chuyện điên rồ. Một hôm người ta còn nghĩ ra là tôi đã bóp cổ ai đó; rằng tôi đã vặn cổ một bà nào đó cho vui. Tôi thì không nhớ. Nhưng, tất cả những chuyện này, mẹ đỡ đầu là người nói tôi đã làm, và bà không bao giờ nói dối. Khi bà gọi tôi đến ăn thì đấy là để chia phần thức ăn cho tôi, mà không như những người khác mời tôi ăn cùng và khi tôi đến gần, họ ném đá cho đến khi tôi chạy đi mà chẳng có thức ăn hay gì. Không, mẹ đỡ đầu đối tốt với tôi. Vì thế mà tôi thấy sướng khi ở nhà bà. Bên cạnh đó, Felipa cũng sống ở đây. Felipa rất tốt với tôi. Vì thế mà tôi quý chị… Sữa Felipa ngọt như hoa dâm bụt. Tôi đã uống sữa dê và sữa lợn sề mới đẻ; nhưng không, nó không ngon bằng sữa Felipa… Giờ thì đã lâu rồi kể từ khi chị cho tôi mút hai cái mỏm mà chị có ở chỗ chúng ta chỉ có xương sườn, và nơi mà từ đó chảy ra, nếu biết cách lấy, sữa ngon hơn sữa mà mẹ đỡ đầu cho chúng tôi vào bữa trưa ngày Chủ nhật… Felipa thường hằng đêm vào căn phòng tôi ngủ, và rúc vào tôi, nằm lên trên tôi hoặc nằm nghiêng sang một chút. Rồi chị sẽ vén nó ra để tôi có thể mút thứ sữa ngọt và ấm chảy thành tia xuống lưỡi… Nhiều lần tôi đã ăn hoa dâm bụt cho khuây khỏa cơn đói. Và sữa của Felipa cũng có vị đó, chỉ có điều tôi thích nó hơn, vì trong khi tôi có những ngụm sữa kia, Felipa còn cù tôi khắp chỗ. Rồi gần như hôm nào chị cũng ngủ bên cạnh tôi cho đến bình minh. Và điều đó đã giúp cho tôi rất nhiều; bởi vì tôi không còn phải lo bị lạnh hay sợ bị đày xuống địa ngục nếu tôi chết ở đó một mình, vào một đêm nào đó… Đôi khi tôi không sợ địa ngục. Nhưng đôi khi thì có. Những lúc ấy tôi thích dọa cho mình chết khiếp với ý nghĩ mình sẽ xuống địa ngục vào bất cứ ngày nào, vì tôi có một cái đầu rất cứng và vì tôi thích đập nó vào thứ đầu tiên tôi thấy. Nhưng Felipa đến và xua đi những nỗi sợ của tôi. Chị lấy tay cù tôi như chị biết cách làm điều đó và ngăn nỗi sợ chết của tôi lại. Và trong thoáng chốc tôi quên đi nó… Felipa nói, lúc chị muốn ở bên tôi, rằng chị sẽ kể với Chúa mọi tội lỗi của tôi. Rằng chị sẽ lên thiên đường rất sớm và nói với Người xin người tha thứ cho tất cả những điều xấu xa to lớn lấp đầy thân tôi từ trên xuống dưới. Chị sẽ xin Người tha thứ cho tôi, để tôi không còn phải lo lắng nữa. Vì thế mà ngày nào chị cũng xưng tội. Không phải vì chị xấu xa, mà vì trong tôi đầy quỷ, và chị phải xua lũ quỷ nhí ấy khỏi người tôi, bằng cách xưng tội thay tôi. Mỗi ngày. Mỗi buổi chiều của mỗi ngày. Chị sẽ cho tôi ân huệ đó cả đời. Felipa nói thế. Vì thế mà tôi quý chị rất nhiều… Thế nhưng có cái đầu cứng đến thế là một vấn đề lớn. Ta đập nó vào những cột trụ trong hành lang nhiều giờ mà nó chẳng hề hấn gì, chịu được mà không nứt vỡ. Và ta đập nó xuống sàn nhà; ban đầu chậm thôi, rồi dồn dập lên và nó nghe như một cái trống. Giống như trống đệm cho cây kèn chirimía, khi cây chirimía được đưa đến lễ phụng vụ Chúa. Và rồi ta ở nhà thờ, bị trói vào người mẹ đỡ đầu, nghe tiếng trống thùng thùng bên ngoài… Và mẹ đỡ đầu tôi nói nếu có rệp, gián và bọ cạp trong phòng tôi thì đấy là vì tôi sẽ bị thiêu trong địa ngục nếu tôi cứ tiếp tục cái trò đập đầu xuống đất. Nhưng tôi muốn là muốn nghe tiếng trống. Bà đáng lẽ phải biết điều đó. Nghe nó, như khi ta ở nhà thờ, mau mải muốn ra ngoài để xem làm sao ta có thể nghe tiếng trống từ xa như thế, đến tận sâu trong nhà thờ và trên những lời lên án của linh mục…: “Con đường của những điều tốt đẹp thì đầy ánh sáng. Con đường của những điều xấu xa thì tối tăm.” Đấy là những gì mà linh mục nói… Tôi đứng dậy và rời khỏi phòng khi trời còn tối. Tôi lượn phố và trở lại phòng trước khi ánh sáng ngày tóm lấy tôi. Trên phố có đủ thứ chuyện. Có nhiều kẻ cứ thấy ta là lấy đá ném. Những hòn đá lớn sắc nhọn bay như mưa từ khắp nơi. Sau đó bạn phải vá áo và đợi nhiều ngày thì các vết rách trên mặt hay trên đầu gối mới lành. Và một lần nữa chịu bị trói tay, bởi vì nếu không thì nó sẽ giật cái vảy sẹo ra và máu sẽ chảy thành dòng. Phỉ phui chứ máu cũng có vị rất ngon, dẫu rằng nó không giống với vị sữa của Felipa… Vì thế mà, để người ta không ném đá tôi, tôi luôn ở trong nhà. Được cho ăn xong một cái là tôi tự nhốt mình trong phòng và chốt chặt cửa để những tội lỗi không tìm thấy tôi khi nhìn thấy phòng tối. Thậm chí tôi còn không châm đuốc lên xem những con gián đang trèo lên người. Bây giờ tôi nằm yên. Tôi nằm trên cái đống bao tải, và khi cảm thấy có con gián nào bò qua cổ với những cái chân rin rít là tôi lập tức táp cho nó một cái và nghiền nát nó. Nhưng tôi không châm đuốc. Không thể để cho những tội lỗi bất ngờ tìm thấy tôi khi tôi cầm cây đuốc sáng đi tìm tất cả những con gián chui vào dưới chăn… Gián nổ như pháo khi bạn bóp nó. Không biết dế có nổ như thế không. Tôi chưa bao giờ giết dế. Felipe nói dế lúc nào cũng kêu, không dừng lại để thở, để người ta không nghe được tiếng thét của những linh hồn đang chịu trừng phạt dưới luyện ngục. Ngày dế không còn, thế giới sẽ tràn ngập tiếng khóc của những linh hồn thánh thiện và tất cả chúng ta sẽ bỏ chạy trong kinh hãi. Bên cạnh đó tôi cũng thích dỏng tai lên mà lắng nghe tiếng dế kêu. Trong phòng tôi có rất nhiều dế. Có lẽ dế còn nhiều hơn gián trong các nếp gấp của các bao tải tôi nằm. Rồi còn có bọ cạp. Tí chốc chúng lại thả mình từ trên trần nhà xuống và bạn phải nín thở mà chờ cho chúng đi qua mình xuống đất. Bởi vì nếu cánh tay động đậy hay bộ xương run rẩy bạn sẽ ngay lập tức cảm nhận được cơn bỏng rát của cú đốt. Đau lắm. Felipa từng bị đốt vào mông. Chị bắt đầu khóc và kêu những tiếng kêu thầm lặng với Đức Mẹ đồng trinh đừng để mông chị hỏng. Tôi bôi nước bọt lên chị. Tôi đã ngồi cả đêm để bôi nước bọt lên chị và cầu nguyện cùng chị, và có một lúc, khi thấy chị sẽ không đỡ hơn nhờ phương thuốc của mình, tôi đã dùng mắt tôi để giúp chị khóc hết mức có thể… Dù sao đi nữa, ở trong phòng tôi cũng thấy thoải mái hơn ở ngoài phố, thu hút sự chú ý của những kẻ ưa đánh đập. Ở đây chẳng có ai làm gì tôi cả. Mẹ đỡ đầu không mắng tôi khi thấy tôi ăn hoa dâm bụt của bà, hay bằng lăng của bà, hay lựu của bà. Bà biết lúc nào tôi cũng thèm ăn như thế nào. Bà biết cơn đói của tôi sẽ không bao giờ chấm dứt. Bà biết chẳng có đồ ăn nào có thể lấp đầy ruột tôi, dẫu cho tôi có đi nhón chỗ này chỗ kia mọi lúc. Bà biết tôi ăn đậu ngâm mà tôi cho lũ lợn béo ăn và ngô khô mà tôi cho lũ lợn gầy ăn. Thế nên bà đã biết tôi đói như thế nào từ rạng đông cho đến khi trời tối. Và chừng nào còn tìm thấy thứ để ăn trong ngôi nhà này thì chừng đó tôi còn ở đây. Bởi tôi nghĩ cái ngày tôi ngừng ăn, tôi sẽ chết, và rồi tôi chắc chắn sẽ đi thẳng xuống địa ngục. Và ở đó sẽ chẳng có ai đưa tôi ra, kể cả Felipa, dẫu cho chị rất tốt với tôi, kể cả tấm bùa thánh mẹ đỡ đầu cho tôi mà tôi đeo lên cổ… Bây giờ tôi đang ngồi bên cống chờ lũ ếch chui ra. Và chưa có con nào chui ra trong suốt thời gian tôi vừa nói chuyện. Nếu lâu hơn nữa mà chúng không ra, có thể tôi sẽ ngủ thiếp đi, và sau đó sẽ chẳng còn cách nào để giết chúng nữa, và mẹ đỡ đầu của tôi sẽ không ngủ được nếu nghe thấy tiếng chúng kêu, và sẽ rất là giận. Và sau đó bà sẽ xin một vị thánh trong hàng thánh mà bà có trong phòng sai lũ quỷ đuổi theo tôi, để kéo tôi xuống sự nguyền rủa đời đời, đi thẳng, không qua luyện ngục, và thế thì tôi sẽ không thể thấy cả bố tôi lẫn mẹ tôi, ở nơi mà họ đang ở… Tốt hơn là nên tiếp tục nói chuyện… Cái mà tôi muốn nhất là được nếm lại một vài ngụm sữa của Felipa, thứ sữa ngon và ngọt giống như mật tiết ra từ dưới những bông hoa dâm bụt…
Juan Rulfo, “Macario,” El Llano en llamas (Fondo de Cultura Económica, 1953).
Copyright © 1953 by Juan Rulfo | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 