“Một mình Orpheus” – Mark Strand
Illustration by Julie Duchemin
Mark Strand (1934–2014) là nhà thơ người Mỹ. Ông được trao giải thơ Rebekah Johnson Bobbitt năm 1992, giải thơ Bollingen năm 1993, giải Pulitzer cho thơ năm 1999, và giải Wallace Stevens năm 2004, và được bổ nhiệm làm Poet Laureate của Hoa Kỳ từ năm 1990 đến năm 1991.
Một mình Orpheus
Đó là một cuộc phiêu lưu có thể hiểu ra được nhiều điều: đi
Trên bờ của con sông tối tăm nhất được biết đến,
Giữa những đám đông trùm đầu, xô đẩy, bên những tảng đá xì hơi nước,
Và những dãy lều đổ nát đã nửa bị chôn vùi trong bùn;
Rồi đến cung điện lớn với khoảnh sân đá cẩm thạch
Sự trống rỗng của nó làm chàng thấy lo lắng bồn chồn, và ngồi đó
Trong sự im lặng chìm xuống của nơi đó và nói
Về cái mà chàng đã mất, cái mà chàng vẫn còn lại từ mất mát,
Và, sau đó, còn nước còn tát, mô tả đôi mắt của nàng,
Trán nàng nơi ánh sáng vàng của buổi tối lan tỏa,
Đường cong của cổ nàng, độ dốc của đôi vai nàng, mọi thứ
Xuống đến đùi và bắp chân nàng, để những từ ngữ đến,
Như thể được nhấc lên từ giấc ngủ, trôi ngược dòng,
Chống lại ý chí của nước, nơi tất cả những kẻ bị đọa đày
Và thứ lao động vô nghĩa, choáng váng vì âm điệu của giọng chàng,
Sẽ đứng sững lại, và ngay cả các nữ thần báo thù điên cuồng,
Nhếch nhác, lần đầu tiên cũng khóc, và bầu không khí
Đầy bồ hóng sẽ tan đi chỉ vừa đủ cho nàng, cô dâu đã mất,
Bước qua hình ảnh của chính mình và được nhìn thấy dưới ánh sáng.
Như mọi người biết, đây là bài thơ vĩ đại thứ nhất,
Theo sau đó là những ngày ngồi không
Trong ngôi nhà của những người bạn, đầu ngửa, mắt
Nhắm, cố gắng ước cho nàng trở lại, nhưng chỉ
Thấy có mình chàng, hết lần này đến lần khác, bị mắc kẹt
Trong sự ớn lạnh của mất mát, và, cuối cùng,
Không một lời, bỏ đi lang thang trên những ngọn đồi
Bên ngoài thị trấn, nơi chàng ở lại cho đến khi chàng đã rũ bỏ
Hình ảnh của tình yêu và đặt vào chỗ của nó cái thế giới
Như chàng mong muốn, thúc giục hình dạng và kích thước của nó
Vào lời nói của sự mới mẻ đến mức thế giới đã lắc lư,
Và cây cối đột nhiên xuất hiện ở cái nơi trống trải
Mà chàng cất tiếng và nhấc chân tay chúng lên và quét qua
Lớp cỏ dịu dàng bằng tấm áo choàng của bóng râm,
Và những viên đá, từng không trọng lượng, đến và đặt mình xuống đó,
Và những con thú nhỏ nằm xuống những cánh đồng lúa kỳ diệu
Và những hàng ngô, và ngủ. Giọng nói của ánh sáng
Đã bước ra từ cơ thể của lửa, và mỗi thứ đều
Trỗi dậy từ sâu thẳm của nó và tỏa sáng như chưa bao giờ.
Và đó là bài thơ vĩ đại thứ hai
Mà không ai còn nhớ. Bài thơ thứ ba và vĩ đại nhất
Đến với thế giới như là thế giới, từ cái không thể nào nói,
Nguồn vô hình của mọi khao khát thành hình; nó đến
Như những thứ đến rồi sẽ diệt vong, được nhìn thấy hay nghe thấy
Trong giây lát, như lớp phủ của băng giá hay chuyển động
Của gió, và rồi không còn nữa; nó đến giữa giấc ngủ
Như một cánh cửa mở ra sự vô tận, và, bao quanh bởi ngọn lửa,
Đến một lần nữa vào lúc thức dậy, và, đôi khi,
Xa xôi và nhỏ bé, nó đến như một viễn cảnh với cây cối
Bên một dòng suối uốn lượn, quét qua bờ
Bằng bóng râm tím lịm, với chân tay của ai đó
Nằm rải rác giữa những chiếc lá bết, rêu mốc gần đó,
Với cái đầu đứt lìa của chàng lăn dưới những con sóng,
Phá vỡ các cột ánh sáng thay đổi vào một vòng xoáy
Của đốm và vụn; nó đến trong một thứ tiếng
Không bị lòng thương hại chạm đến, trong các dòng, xa hoa và tối,
Nơi cái chết được tái sinh và gửi vào thế giới như một món quà,
Để tương lai, không có giọng nói riêng, không có hy vọng
Trở nên hơn được cái mà nó sẽ là, có thể than khóc.
Mark Strand, “Orpheus Alone,” The Continuous Life (Knopf, 1990). This poem was first published in The New Yorker (March 6, 1989 Issue) and was included in The Best American Poetry 1990.
Copyright © 1990 by Mark Strand | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 