“Phải, tôi đang nằm dưới đất, mấp máy môi” – Osip Mandelstam
Osip Mandelstam sinh năm 1891 trong một gia đình Do Thái ở Warsaw. Năm 1911 ông cùng các nhà thơ Nikolai Gumilev và Sergey Gorodetsky lập nên trường phái thơ Acme và xuất bản tập thơ đầu năm 1913. Năm 1922 ông kết hôn với Nadezhda Khazina và chuyển đến Moskva, nơi ông kiếm sống bằng công việc phê bình và dịch thuật. Năm 1933 ông viết một bài thơ giễu nhại Stalin, dẫn đến việc bị bắt giữ và kết án đi đày trong năm sau đó. Trong làn sóng Đại thanh trừng 1936–1938, ông bị bắt lần thứ hai và bị kết án năm năm tù vì “các hoạt động phản cách mạng.” Ông qua đời ở trại trung chuyển Vtoraya Rechka gần Vladivostok vào tháng 12 năm 1938.
Phải, tôi đang nằm dưới đất, mấp máy môi
Phải, tôi đang nằm dưới đất, mấp máy môi,
Nhưng từng học sinh sẽ học thuộc những gì tôi nói:
Trên Quảng trường Đỏ, trái đất tròn hơn,
Và con dốc của nó tự nguyện rắn chắc,
Trên Quảng trường Đỏ, trái đất tròn nhất,
Và con dốc của nó bất thình lình rộng thênh thang,
Trải xuống, đến tận những cánh đồng,
Chừng nào người nô lệ cuối cùng trên trái đất còn sống.
Osip Mandelstam, “Да, я лежу в земле, губами шевеля” (1935).
Nguyễn Huy Hoàng & Phạm Hà Anh dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 