“Không thể đoán trước nhưng đúng lúc” – W. H. Auden
W. H. Auden sinh năm 1907 ở York và theo học Văn học Anh tại Christ Church, Đại học Oxford, nơi ông kết bạn với các nhà thơ Cecil Day-Lewis, Louis MacNeice, và Stephen Spender. Ông đến Mỹ năm 1939 và trở thành công dân Hoa Kỳ năm 1946. Auden được trao giải Pulitzer cho thơ năm 1948, giải Bollingen năm 1953, và giải Sách Quốc gia Mỹ cho thơ năm 1956, và từ năm 1956 đến năm 1961 là Giáo sư về Thơ tại Đại học Oxford. Ông qua đời ở Vienna năm 1973.
Không thể đoán trước nhưng đúng lúc
(cho Loren Eiseley)
Mùa xuân với lá đâm chồi và lũ chim lanh lảnh lại đến
để nhắc tôi một lần nữa về Sự-kiện thực đầu tiên, Biến-cố
đích thực đầu tiên, về cái Một-lần ấy khi, một khi một
góc nhỏ xíu của vũ trụ đã trở nên đủ nuông chiều
để cho nó một cơ hội thuận lợi, một Nguyên-chất nào đó,
bất tử và có thể tự duy trì, chỉ biết đến cái kinh nghiệm
đụng độ mù, có sự cả gan và liều lĩnh tuyệt đối
để trở nên cáu kỉnh, một Cái-tôi đòi hỏi một Thế-giới,
một Cái-phi-tôi bên ngoài Cái-nó mà từ đó để đổi mới Cái-nó,
với một tự do mới, để phát triển, một tất yếu mới, cái chết.
Kể từ đó, đối với giới động, tồn tại tức là biến đổi,
hiện hữu vì lợi ích riêng lẫn của tất cả những kẻ khác,
mãi mãi trong cảnh nguy khốn.
Những con rồng băng ậm ạch
múa điệu ba lê slow-motion của chúng: các lục địa nứt đôi
và loạng choạng say trên mặt nước: Gondwana
đập đầu vào phần bụng dưới của lục địa Á.
Nhưng những thảm họa chỉ khuyến khích sự thử nghiệm.
Theo quy luật, diệt vong là những kẻ mạnh nhất, đám yếu oắt,
bị thất bại buộc di cư đến các hốc lộn xộn, là những kẻ
thay đổi cấu trúc và phát triển. (Tổ tiên chuột chù của chúng ta
là một Không-ai, song vẫn có thể coi mình là lẽ đương nhiên,
với sự đĩnh đạc các quý tộc không bao giờ có.)
Di truyền học
có thể lý giải hình dạng, kích cỡ và tư thế, nhưng không tại sao
một thể chất lại được ban để suy ngẫm về sự suy ngẫm,
tách Hình-thức khỏi Vật-chất, và bị đặt số mệnh chung sống
không dễ dàng với Hình-ảnh của nó, sợ một cái chết kép,
một kẻ ước, một kẻ sáng tạo các vật thể bất đối xứng, một
nhà ngữ học luôn bất an trong ngữ pháp của Tự nhiên.
Khoa học, như Nghệ thuật, là trò vui, một cuộc chơi với các chân lý,
và không trò chơi nào nên làm như giết chết câu hỏi nặng mí,
Thế nào là cuộc đời tốt đẹp?
Lẽ-thường dĩ nhiên cảnh báo tôi đừng tin
cả hai nhưng, khi so sánh các Thần thoại Hiện hữu của chúng,
Descartes đội tóc giả trông outré hơn phù thủy được vẽ.
W. H. Auden, “Unpredictable But Providential,” Thank You, Fog (Random House, 1974). This poem was first published in The New Yorker (April 14, 1973 Issue).
Copyright © 1972 by W. H. Auden | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 