“Điều qua đi ở Colonus” – Seamus Heaney
Seamus Heaney sinh năm 1939 ở hạt Derry, Bắc Ireland. Ông xuất bản tập thơ đầu năm 1966, theo sau là các tập thơ, phê bình, và dịch phẩm đưa ông đến vị thế là một trong những nhà thơ hàng đầu của thế hệ mình. Ông được trao giải E. M. Forster năm 1975, giải Nobel văn chương năm 1995, hai giải Whitbread vào các năm 1996 và 1999, giải Irish PEN năm 2005, giải T. S. Eliot năm 2006, giải David Cohen năm 2009, giải Forward cho tập thơ xuất sắc nhất năm 2010, và giải công nhận trọn đời của giải thơ Griffin năm 2012. Ông qua đời ở Dublin năm 2013.
Điều qua đi ở Colonus
tưởng niệm Czesław Miłosz
từ Sophocles, Oedipus ở Colonus, 1586–1666
Chỉ dẫn của ngài làm dịu chúng tôi, sự ở cạnh và giọng ngài
Giống như nước triều dâng cao trong cây cối mùa hè,
Ngoại trừ lần này ngài quay đi và bỏ lại chúng tôi.
Ngài bước tới nơi dòng suối chảy dưới đất
Và một bờ dốc lát những phiến đá
Dẫn xuống một lanh tô trong công trình dưới đất.
Và ngài đứng đó, xem xét điều gì kế tiếp,
Giữa một chồng mộ đá và một phiến cẩm thạch
Cho người chết trong các cuộc chiến gần đây của chúng ta.
Những cuộc chiến và những lời khác hiện lên trong tâm trí tôi,
Một cái nhìn cuối nữa được thảy xuống trái đất –
Những con đường lấp lánh sau mưa
Giống như những dòng sông ngược dòng – đến nỗi tôi suýt
Bật khóc cho sự cô đơn của ngài.
Rồi ngài nới dây đai
Khỏi tấm áo bù nhìn rách rưới, gọi các con gái
Lấy nước sông cho ngài, tìm một nơi
Cỏ mọc dài chảy xanh
Và nhúng những chiếc bình của họ xuống đó. Vậy là họ đi
Và với những chiếc bình sóng sánh trở lại
Để rót một sự tiến cúng cuối cùng và để lau rửa
Cho người cha thân yêu sắp ra đi của họ, tay và chân,
Sửa soạn áo quần bằng lanh cho ngài và làm tất cả
Theo phong tục dành cho người chết.
Khi tất cả đã xong xuôi, và các cô con gái đang đợi,
Có một tiếng động nghe như nước dâng nhanh
Sâu dưới lòng đất, rồi một tiếng rầm rầm
Như thể một cái tên thiêng vừa được thở ra trong không khí,
Một âm thanh mà khi họ nghe thấy các cô gái
Kêu toáng lên, và khiến Oedipus mù
Ôm lấy họ trong vòng tay mình. “Các con,” ngài nói –
Và tất cả chúng tôi cũng cảm thấy mình là con của ngài –
“Hôm nay là ngày kết thúc cuộc đời cha của các con.
Gánh nặng mà ta đã là, với chính mình và các con
Sẽ được nhấc bỏ. Song nó đã được tình yêu xoa dịu.
Giờ các con sẽ phải sống không ta và học lại
Ý nghĩa của cái từ đó bằng cách ghi nhớ.”
Rồi dòng thác âm thanh phía sau ngài lớn dần
Thành một giọng nói áp đảo trong hang động
Gầm ra những tiếng gọi đến từ mọi hướng:
“Ngươi ở kia. Nhà ngươi còn chờ đợi gì? Ngươi
Đã làm chúng ta đợi. Đến lúc rồi. Đi thôi.”
Và bây giờ ngài là một kẻ lạ. Ngài mò mẫm trong không khí
Khi các cô con gái đến bên ngài, gục đầu vào ngực ngài,
Và ngài tìm thấy và hôn lên trán họ, chỉ dẫn họ
Một lần cuối cùng: họ phải quay đầu và đi
Và (đây chính xác là những lời ngài nói) không được nhìn
Những thứ không phải để nhìn, và không được nghe
Những thứ không phải để nghe.
Và những gì ngài nói với họ
Một lần nữa chúng tôi xem là dành cho tất cả,
Rồi cùng nhau quay đi khi ngài quay
Đi, chỉ đức vua theo hầu ngài.
Nhưng sau vài bước tôi và những người khác
Dừng lại để ngoái lại. Ngài đã khuất khỏi tầm mắt:
Điều đó tôi có thể nhìn thấy, và trước bầu trời
Đức vua đã đưa cánh tay lên che đôi mắt
Như trước một ánh sáng rạng rỡ hay một nỗi sợ chói lòa.
Tiếp đến ngài quỳ xuống, cúi đầu xuống đất
Để tỏ lòng tôn kính các vị thần cư ngụ dưới đó,
Rồi lại đứng dậy hai cánh tay dang rộng để tôn vinh
Các vị thần trên cao, như một chiếc tời bị xoay
Bởi mọi sức mạnh bên trên và bên dưới ngài,
Dâng kiến thức vào trong kiến thức, nhân chứng
Duy nhất của điều đã qua đi.
Không vị thần nào phóng nước đại
Cái cỗ xe sấm sét của ngài, không ngọn cuồng phong
Nào quét qua đồi. Hãy nói tôi điên, nếu muốn,
Hay cả tin, song chắc chắn người đàn ông ấy đã bước
Cùng một người dẫn đường mà ngài tin tưởng xuống nơi
Ánh sáng đã tắt nhưng cánh cửa vẫn đứng mở.
Seamus Heaney, “What Passed at Colonus,” The New York Review of Books (October 7, 2004 Issue).
Copyright © 2004 by Seamus Heaney | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 