“Ông Cogito về sự cần chính xác” – Zbigniew Herbert

Zbigniew Herbert (1924–1998) là nhà thơ người Ba Lan. Ông được trao nhiều giải thưởng văn học, trong đó có giải nhà nước Áo cho văn chương châu Âu năm 1965, giải Herder năm 1973, và giải Jerusalem năm 1991. Ngoài thơ, ông cũng viết tiểu luận, một số vở kịch, và văn xuôi.

Ông Cogito về sự cần chính xác

1

Ông Cogito
thấy bất an về vấn đề này
trong lĩnh vực toán học ứng dụng

những khó khăn chúng ta gặp phải
với các phép toán số học đơn giản

trẻ con may mắn
chúng lấy táo cộng táo
lấy hạt trừ hạt
tổng là chính xác
trường mẫu giáo của thế giới
đập với hơi ấm an toàn

các hạt vật chất đã được đo
các thiên thể đã được cân
và chỉ trong các vấn đề của con người
mới ngự trị sự sơ suất không thể tha thứ
sự thiếu thông tin chính xác

sau sự bao la của lịch sử
có một bóng ma bao quanh
bóng ma của sự không xác định

bao nhiêu người Hy Lạp đã bị giết ở Troy
– chúng ta không biết

đưa ra số thương vong chính xác
ở cả hai phía
trong trận Gaugamela
ở Agincourt
Leipzig
Kutno

và số nạn nhân
của sự khủng bố
của sắc trắng
sắc đỏ
sắc nâu
– ôi những màu những màu vô tội –

– chúng ta không biết
chúng ta thực sự không biết

ông Cogito
bác bỏ lời giải thích hợp lý
rằng nó đã lâu
gió đã trộn lẫn tro
máu đã chảy xuống biển

những lời giải thích hợp lý
chỉ làm tăng thêm sự bất an
của ông Cogito

bởi ngay cả những gì
đang diễn ra dưới mắt chúng ta
cũng thoát khỏi những con số
mất kích thước con người

phải có một sai lầm đâu đó
một khiếm khuyết chết người trong công cụ
hay một tội lỗi của trí nhớ

2

một số ví dụ đơn giản
từ việc đếm các nạn nhân

trong một vụ tai nạn máy bay
thật dễ dàng xác định
chính xác số người chết

quan trọng với những người thừa kế
và những người chìm trong đau buồn
các công ty bảo hiểm

chúng ta lấy danh sách hành khách
và phi hành đoàn
bên cạnh mỗi cái tên
chúng ta đặt một dấu thập nhỏ

khó hơn một chút
là trong trường hợp
tai nạn đường sắt

các thi thể lìa nát
phải được ghép lại với nhau
để không có cái đầu nào
còn vô chủ

trong các thảm họa
của tự nhiên
phép số học
trở nên phức tạp

chúng ta đếm những người sống sót
nhưng phần không rõ còn lại
hoặc còn sống
hoặc chắc chắn đã chết
được miêu tả bằng một từ kỳ cục
mất tích

họ vẫn còn cơ hội
để trở về với chúng ta
từ lửa
nước
lòng trái đất

nếu họ trở lại – thật tốt
nếu không – thật tiếc

3

bây giờ ông Cogito
trèo lên
bước bấp bênh nhất
của sự không xác định

thật khó để lập ra tên
của tất cả những người đã chết
trong cuộc đấu tranh chống sức mạnh phi nhân

các số liệu chính thức
giảm số lượng của họ
một lần nữa một cách tàn nhẫn
chúng xóa bỏ những người đã chết đau đớn
và xác họ biến mất
trong các tầng hầm sâu
của các tòa nhà cảnh sát lớn

các nhân chứng
bị khí ga bịt mắt
điếc vì những tràng súng
nỗi sợ và tuyệt vọng
sẽ dễ phóng đại

những người quan sát tình cờ
họ đưa ra những con số đáng ngờ
kèm từ “khoảng”
đáng xấu hổ

nhưng trong những vấn đề này
sự chính xác là thiết yếu
chúng ta không được sai
dù chỉ một con số

chúng ta bất chấp tất cả
là những người bảo vệ anh em của chúng ta

vô tri về những người biến mất
sẽ làm suy yếu hiện thực của thế giới

nó đẩy vào địa ngục của những dáng vẻ
tấm lưới ma quỷ của biện chứng
tuyên bố không có sự khác biệt
giữa cái thực và cái bóng

do đó chúng ta phải biết
cách đếm chính xác
gọi bằng tên
chuẩn bị cho một cuộc hành trình

trong cái bát đất sét
những hạt kê hạt anh túc
một chiếc lược xương
những đầu mũi tên
và một chiếc nhẫn của lòng trung thành

những tấm bùa hộ mệnh

Zbigniew Herbert, “Mr. Cogito on the Need for Precision,” Report from the Besieged City and Other Poems, trans. John and Bogdana Carpenter (Ecco Press, 1985).

Copyright © 1983 by Zbigniew Herbert | Nguyễn Huy Hoàng dịch.