Truyện ngắn: “Một cái lồng cho Satan” – Isaac Bashevis Singer
Photo by Chuck Fishman
Isaac Bashevis Singer sinh năm 1904 ở một ngôi làng gần Warsaw, Ba Lan, và lớn lên trong khu Do Thái nói tiếng Yiddish của thành phố. Dù ban đầu cân nhắc trở thành thầy đạo như cha mình, Singer đã từ bỏ nghiên cứu tôn giáo trong những năm tuổi hai mươi để theo đuổi sự nghiệp văn chương. Năm 1935, khi mối đe dọa của Đức Quốc xã ngày càng đáng ngại, Singer chuyển đến Mỹ. Tuy xuất bản nhiều tiểu thuyết, sách thiếu nhi, hồi ký, và tiểu luận, ông nổi tiếng nhất với tư cách nhà văn viết truyện ngắn. Ông được trao giải Sách Quốc gia Mỹ cho tác phẩm hư cấu năm 1974 và giải Nobel văn chương năm 1978, và qua đời ở Florida năm 1991.
Một cái lồng cho Satan
1
Trong bốn mươi năm Rabbi Naphtali Sencyminer tiến hành cuộc chiến chống lại các linh hồn tà ác, ông đã chiến đấu với quỷ sứ, ác quỷ, yêu tinh và yêu nữ, và sớm muộn gì ông cũng đánh bại tất cả—bằng thần chú, bằng bùa hộ mệnh, bằng sức mạnh của giọng nói, cây gậy, cái dậm chân và những lời nguyền của ông. Một dục vọng duy nhất cháy bỏng trong ông—bắt được một trong những linh hồn bất thiện này, trói nó lại và nhốt vào lồng như một con thú hoang. Rabbi có một cái lồng dành riêng cho mục đích đó trên gác mái. Một trong các môn đồ Hasidim của ông, một người buôn sắt, đã bí mật dựng nó cho ông. Nó được hàn bằng những song sắt nặng có lưới thép dày bao quanh và có một cánh cửa với hai ổ khóa. Trên lưới thép, Rabbi treo những câu thần chú được viết bằng một bàn tay thư lại trên giấy da, cũng như một chiếc sừng cừu và một tấm khăn choàng cầu nguyện từng thuộc về Nhà truyền giáo Kozienice. Dưới sàn đặt những sợi xích mà vị thánh nổi tiếng Joseph della Reina đã dùng để xích Satan. Rabbi Joseph đã không giữ được Satan làm tù nhân, vì ông đã thương hại hắn và cho hắn một nhúm thuốc lá hít. Từ lỗ mũi Satan bắn ra hai ngọn lửa và xích tuột khỏi hắn. Rabbi Naphtali đã quyết tâm không thương xót gì Quỷ dữ. Ông đã lên kế hoạch giam hắn trong bóng tối mà không có thức ăn hay nước uống, với tên thánh của Chúa và các thiên thần vây quanh. Các thầy đạo và ngay cả những người ngoại chính nghĩa từ khắp nơi trên thế giới sẽ đến Sencymin để chứng kiến chiến thắng của Rabbi Naphtali.
Chà, nhưng bất kể Rabbi Naphtali có đặt bao nhiêu cái bẫy cho Satan và những vị khách của mình, chúng vẫn thoát được khỏi tay ông. Có lần ông đã túm được râu của một bóng ma hiện hình và túm được tóc của một mụ Lilith, nhưng trước khi ông có thể nhốt chúng lại chúng đã vuột đi mất. Những con yêu quái này đã trở lại trong đêm để chế nhạo thầy đạo, huýt sáo vào tai và nhổ nước bọt vào ông. Một con quỷ mang bộ mặt dê đực đã ị một đống phân lên cuốn sách thiêng của thầy đạo. Nó để lại mùi hôi thối của cây thìa là núi.
Đến khi thầy đạo bước qua tuổi bảy mươi, ông bắt đầu tuyệt vọng. Vợ ông đã mất. Cái lồng trên gác mái phủ đầy mạng nhện và những sợi xích đã rỉ.
Nhưng một đêm mùa hè vào cuối tháng Ab, có một chuyện xảy ra làm thầy đạo tưởng như một phép màu. Nó là như thế này. Thầy tế của thầy đạo, Reb Gronam Getz, một tộc trưởng từng phục vụ cho cha của Rabbi Naphtali, lần đầu tiên trong tám mươi bảy năm đổ bệnh và được đưa vào viện. Từ ngày thầy đạo góa vợ, Gronam Getz đã ở trong phòng ngủ của thầy đạo để bảo vệ ông khỏi các linh hồn và sự trả thù của chúng. Bây giờ thầy đạo ngủ một mình; ông không tin ở các thầy tế trẻ. Đêm hôm đó trước khi đi ngủ, thầy đạo không chỉ đọc những lời cầu nguyện của thánh Isaac Luria như thường lệ, mà còn đọc các thánh vịnh dành riêng cho việc xua đuổi những kẻ xâm phạm về đêm. Ông đặt một cuốn Tạo Thư dưới gối, và một con dao dài như phụ nữ mang thai đặt dưới gối của họ để trừ Shibta, kẻ thù truyền kiếp của trẻ sơ sinh. Ông cũng để một cây nến sáp cháy trên một cái giá đỡ.
Đi ngủ, thầy đạo mặc áo choàng trắng thắt eo bằng khăn; xỏ tất trắng; và đội hai cái mũ chụp sọ—một cái trước trán, một cái sau hộp sọ—cũng như một mảnh lễ phục có đường diềm xoắn đặc biệt tám lần. Lúc đặt đầu xuống gối và ngâm, “Người, đấng làm cho những dải giấc ngủ rơi xuống mắt con và giấc ngủ rơi xuống mí mắt con,” ông rơi vào một giấc ngủ sâu.
Ông tỉnh giấc trong lo lắng lúc giữa đêm. Nến đã tắt. Ông nghe thấy tiếng những bước chân lặng lẽ gần đó. Ông cảm thấy muốn hét lên, “Shaddai, tiêu diệt Satan!,” nhưng ông nhận ra có thể những lời cầu nguyện của mình đã được đáp lại trên Thiên đàng—đây có thể là cơ hội để ông bắt được kẻ xâm nhập tà ác. Một sức mạnh dâng trào qua Rabbi Naphtali làm ông kinh ngạc. Ông nhảy khỏi giường với sức lực mạnh đến nỗi các thanh gỗ bên dưới tấm nệm rơm của ông bị gãy. Một hiện diện tối tăm đứng rõ mồn một trên cửa sổ trập. Ông lao về phía hắn với sự hung dữ của một con sư tử. Trong nháy mắt ông đã túm được hắn và ghì chặt nó vào người đến nỗi ông cảm thấy các khúc xương sườn gãy. Đến lúc này linh hồn kia mới bắt đầu chống cự. Hắn hét lên cái gì đó khó hiểu, nhưng thầy đạo đã vật nó xuống sàn, siết chặt hắn giữa hai đầu gối, bịt mồm hắn bằng một tay và tay kia nắm chặt cổ họng. Ông có thể cảm thấy hắn giẫy giụa, nghe những lời ngắc ngứ, một tiếng lập bập. Rồi hắn không còn chống lại nữa và im lặng. Thầy đạo đã đánh bại con quỷ. Trong lúc lấy khăn trói chân hắn, Rabbi Naphtali run rẩy, nước dãi nhểu ra ngoài, và lắp bắp những câu thần chú: “Kuzu Bemuchzus Kuzu… Một mũi tên vào mắt Satan… Cuộc chiến của Yahweh với Amalek… Ngươi sẽ hoàn toàn căm ghét nó, và ngươi sẽ hoàn toàn ghê tởm nó.”
Dẫu cho thực thể của âm phủ kia nằm im lặng, Rabbi Naphtali biết sự phục tùng của hắn chỉ là giả tạo. Còn chưa bị xích lại và giam trong lồng, hắn còn có thể lấy lại sức mạnh, lè lưỡi đến tận rốn, bật tiếng cười điên loạn, và bay đi như một con dơi.
Thầy đạo cố gắng đứng dậy, nhưng chân ông cảm giác như đã đứt lìa. Những tia lửa lóe lên trước mắt ông. Tai ông sôi lên. “Ta không thể nhượng bộ!” ông tự cảnh cáo mình. “Asmodeus và đám tay chân của hắn chỉ đang chờ đợi ta thể hiện sự yếu đuối.”
Thầy đạo sẽ phải kéo sứ giả của sự hủy diệt lên gác mái một cách lén lút, để không ai trong nhà biết chuyện gì đang diễn ra. Nếu còn ở đây, Gronam Getz sẽ giúp một tay—Gronam Getz đã quen thuộc với cabala và biết mọi phép thuật và thần chú. Nhưng các thầy tế trẻ còn đang ngủ trong nhà của họ, và ngay cả khi họ đang đứng bảo vệ trong sân, thầy đạo cũng không tin tưởng họ để giúp ông thực hiện một nhiệm vụ quan trọng như vậy.
Một lúc sau, Rabbi Naphtali đã hồi phục phần nào và có thể đứng dậy. Ông cúi xuống và nhấc sinh vật của bóng tối lên, vác qua một bên vai và bắt đầu đi về phía phòng chờ và đến cầu thang dẫn lên gác mái. Ông biết rõ rằng mình đang vận quá sức lực, nhưng có những lúc người ta không thể nhường cơ thể. Ông rón rén dọc hành lang, cầu nguyện rằng mình sẽ không đổ sụp dưới sức nặng của hắn, lạy Chúa, kẻo các đồng minh của hắn sẽ phát hiện ra và vây kín ông. Nhiều lần ông đã va vào cửa và tường. Áo choàng ông mắc vào một cái móc. Khi đến được cầu thang hẹp dẫn lên gác mái, ông đã ướt đẫm mồ hôi và có thể nghe thấy tiếng thở dốc của chính mình. Nhưng ông không chịu nghỉ ngơi. Bất cứ lúc nào, kẻ thù của hắn cũng có thể đến và kéo ông ra ngoài những vùng tối tăm, đến cổng Địa ngục, đến tàn tích của Sodom, đến Núi Seir, nơi Naamah, Mahalath và Lilith ngự trị. Thầy đạo không còn nhớ được thánh vịnh hay phép thuật nào—đầu ông ù đi và lưỡi ông đơ như gỗ.
Đến lúc ông leo lên được gác mái, ngày đã bắt đầu rạng. Ánh triêu dương rực rỡ chiếu qua những vết nứt ở đằng đông mái lợp. Có thể nhìn thấy cái lồng qua những cột bụi tía. Thầy đạo bước về phía nó, nhưng ông va phải một cái hòm gỗ chứa đầy sách cũ và ngã ngửa ra. Trong giây lát trước khi ngất, ông thoáng thấy gánh nặng ông đã ngã xuống bên dưới nó—một cậu bé mặc áo khoác ngắn, mồm mũi đầy máu. Khốn khổ thân tôi, đó là một con người, tôi đã giết cậu ta! thầy đạo nghĩ trong lúc mọi thứ trở nên tối tăm.
2
Khi Rabbi Naphtali mở mắt ra, mặt trời vẫn chiếu xuyên qua các vết nứt trên mái, nhưng bây giờ ánh sáng không đến từ phía đông mà từ phía tây. Mất một lúc lâu ông mới nhận ra điều này. Xương ông nhức, đầu ông đau nhói. Bên cạnh ông là một cái xác với đôi mắt mở trừng trừng, miệng há hốc, mặt vàng như đất sét. Đến lúc này ông mới nhận ra chuyện gì đã xảy ra—một cậu thanh niên đã đến cướp ông. Rabbi Naphtali không nhận tiền giấy cho các lễ, chỉ có đồng bạc hoặc tiền vàng, mà ông cất trong các bình bằng đất cũng như trong các hòm gỗ sồi được cất giấu và khóa bằng vòng sắt. Nhiều năm nay ông đã lên kế hoạch đến Thánh địa để xây dựng một nhà học ở đó, làm một lễ tắm và một chủng viện, và dựng lên một lều hội ngộ trên mộ của ông nội ông, Reb Menahem Kintzker, người đã qua đời ở Jerusalem cách đây bốn mươi năm. “Thiên Chúa toàn năng, tại sao chuyện này lại xảy đến với tôi?” thầy đạo mấp máy. “Hình phạt của tôi nặng hơn tôi có thể chịu được.”
Ông đưa tay ra và sờ lên trán cái xác. Ánh sáng rạng rỡ của hoàng hôn xuyên qua những viên ngói nhanh chóng tối dần đi và căn gác phủ đầy bóng tối. Một nỗi sợ ập xuống thầy đạo. Ông cố đứng dậy và bắt đầu lê chân về phía cửa. Giá như ít nhất ông có thể chết cùng nạn nhân của mình! Nhưng nó đã được lệnh trên Thiên đàng rằng ông phải chịu số phận của Cain. Ở đầu cầu thang ông buộc phải ngồi xuống. Ông phải xem xét tình hình. Các môn đồ của ông chắc chắn đã đi tìm ông cả ngày, nhưng họ sẽ không bao giờ nghĩ ra là ông có thể ở trên gác mái. Không có tiếng đi lại trong nhà. Hẳn là họ đã từ bỏ hy vọng với ông, hoặc có lẽ họ cho rằng ông đã còn sống mà lên thiên đàng, giống như Enoch. Rabbi Naphtali đã phải chịu nhiều bất hạnh—ông đã bị bỏ lại ở tuổi già mà không có vợ con—nhưng trong mọi tai họa ông đã có thể cầu nguyện và biện minh cho những phán xét khắc nghiệt được đưa ra cho mình. Hôm nay, lần đầu tiên kể từ khi bước sang tuổi mười ba, ông đã lỡ không đeo hộp đựng kinh. Đã đến giờ cầu nguyện buổi tối, nhưng ông không thể cho phép những lời thiêng liêng đi qua môi một kẻ giết người. Trong tất cả thảm họa có thể xảy ra, ông đã phải chịu đựng điều tồi tệ nhất—và đúng thời điểm tồi tệ nhất trong cuộc đời ông: trên bờ huyệt!
Bình thường, các linh hồn thiện và ác đã chiến đấu một cuộc chiến không ngừng trong Rabbi Naphtali, nhưng bây giờ cả hai vẫn im lặng. Màn đêm buông xuống và thầy đạo ngồi trùm trong bóng tối như bóng tối của vực thẳm. “Tôi sẽ đi đâu xa Thần Chúa? Tôi sẽ trốn đâu khỏi sự hiện diện của Ngài?” ông ngâm. Ông có nên tự sát? ông nghĩ. Bởi ông đã đánh mất thế giới sắp tới, thế thì có khác gì đâu? Ông có nên đi đâu đó và biến mất? Nhưng nếu kẻ trộm là người Do Thái thì cậu ta phải được chôn cất theo nghi thức Do Thái. Không thể để một cái xác thối rữa trong một căn gác mái mà không có lễ thanh tẩy, không có những tấm vải liệm, không có lời cầu nguyện của một người thương tiếc…
Đầu thầy đạo cúi càng ngày càng thấp. So với thử thách của ông, thử thách của Job chỉ là chuyện vặt vãnh. Rabbi Naphtali chỉ có một yêu cầu của Đấng Toàn năng—chết. Bây giờ ông đã hiểu lời của các Hiền nhân: “’Rất tốt’—đó là cái chết.”
Thầy đạo ngủ thiếp đi và bị đánh thức bởi những giọng nói, tiếng động, tiếng chân. Các thầy tế đang chạy lên cầu thang đến chỗ ông. Ánh đèn lồng làm ông lóa mắt. Họ nâng ông lên và khênh ông đi. Ông nghe tiếng đàn bà khóc, đàn ông la hét. Tôi chết rồi sao? giáo sĩ tự hỏi. Đây là đám tang tôi sao? Họ khênh ông vào phòng và đặt ông lên giường. Họ đã hồi sinh ông bằng nước lạnh và chà giấm lên thái dương. Mọi người đều nói cùng lúc, nhưng ông không trả lời. Đột nhiên một tiếng than mới cất lên và lập tức thầy đạo hiểu chuyện gì đã xảy ra. Họ đã tìm thấy cái xác trên gác mái. Có người gọi một cái tên: Haiml Cake.
Sao lại thế được, thầy đạo tự hỏi. Haiml Cake không còn trẻ nữa. Ngay sau đó, người ta gọi một cái tên khác: Bentze Lip. Đang đau khổ như thế thầy đạo vẫn nhận ra mối liên hệ giữa hai cái tên này. Haiml Cake, một tên trộm ngựa mà cảnh sát đã đánh đòn thậm tệ đến nỗi hắn ta không còn trộm ngựa được nữa, đã trở thành sư phụ của những tên trộm trẻ tuổi. Hẳn là hắn ta đã phái một thằng nhóc trong băng đảng, Bentze Lip, đi cướp của ông. Thay vì bắt được Satan, ông, Naphtali Sencyminer, đã giết một tên trộm trẻ tuổi—có lẽ còn là một đứa trẻ mồ côi. Giữa lúc hỗn loạn, thầy đạo mấp máy, “Satan đã bắt được tôi.”
Đó là những lời cuối cùng mà các môn đồ nghe được từ ông. Trong ba tuần mà ông còn nán lại cõi đời, ông không nói chuyện với những người đến thăm. Các thầy tế choàng cho ông tấm khăn choàng cầu nguyện và đeo cho ông hộp đựng kinh, và ông lầm bầm. Họ đưa cho ông một cuốn sách, ông liếc vào đó, nhưng không ai thấy ông lật một trang. Hai ngày trước khi thầy đạo qua đời, Gronam Getz từ bệnh viện về và một mình ở lại bên thầy đạo cho đến phút lâm chung. Thầy đạo lệnh cho ông đốt các bản thảo của mình, một trang cũng không để, và Gronam Getz làm như ông được bảo. Thầy đạo cũng đọc di chúc của mình cho ông, để lại toàn bộ tài sản cho cộng đồng, đủ để dựng một bia mộ trên mộ Bentze Lip, thuê một người đọc Kaddish cho cậu ta, và trợ cấp cho những người nghiên cứu Mishnah nhân danh Bentze. Thầy đạo ra lệnh chôn mình sau hàng rào, nơi những kẻ dị giáo và những người tự tử được chôn. Ông cảnh báo hình phạt nghiêm khắc đối với bất kỳ ai trái lại ý nguyện cuối cùng của mình. Rabbi Naphtali Sencyminer đã giết chết một con người và ông đã đánh mất quyền nằm cạnh những người Do Thái đàng hoàng. Song các môn đồ Hasidim và các thành viên của Hội An táng đã dám làm trái những yêu cầu của ông. Nhiều thầy đạo đã tập trung đến đám tang, và họ quyết định rằng bởi Rabbi Naphtali làm điều ông đã làm một cách không chủ ý và đã chuộc lỗi bằng một sự tự hủy hoại thân xác dẫn đến cái chết, ông sẽ được chôn cất với tất cả vinh quang được trao cho một vị thánh và một vị tử đạo. Người lớn tuổi nhất trong số họ, tác giả của nhiều cuốn sách thánh và là một tộc trưởng tuổi bát tuần, nói, “Kẻ nào yêu mến Chúa hơn linh hồn và trái tim có thể chịu đựng thì kẻ đó ráng sức hủy diệt thế giới. Chừng nào còn có một thế giới thì chừng đó vẫn còn có một Satan.”
Isaac Bashevis Singer, “A Cage for Satan,” trans. Joseph Singer, Old Love (Farrar, Straus and Giroux, 1979). This story was first published in The New Yorker (May 24, 1976 Issue).
Copyright © 1979 by Isaac Bashevis Singer | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 