“Lịch sử của Minotaur” – Zbigniew Herbert
Zbigniew Herbert (1924–1998) là nhà thơ người Ba Lan. Ông được trao nhiều giải thưởng văn học, trong đó có giải nhà nước Áo cho văn chương châu Âu năm 1965, giải Herder năm 1973, và giải Jerusalem năm 1991. Ngoài thơ, ông cũng viết tiểu luận, một số vở kịch, và văn xuôi.
Lịch sử của Minotaur
Lịch sử đích thực của chàng hoàng tử Minotaur được kể trong một văn bản tiếng Linear A, vẫn chưa được giải mã. Trái với những lời đồn sau này cậu đúng là quý tử của Vua Minos và Pasiphaë. Cậu bé sinh ra khỏe mạnh nhưng có cái đầu to bất thường, điều mà các nhà tiên tri coi là dấu hiệu của sự minh triết trong tương lai. Trên thực tế, qua năm tháng Minotaur đã lớn lên thành một chàng trai ngốc mạnh mẽ, có phần u sầu. Nhà vua quyết định để cậu làm linh mục. Nhưng các tư tế giải thích rằng họ không thể chấp nhận một vị hoàng tử không bình thường, bởi điều đó sẽ hạ thấp uy tín của tôn giáo vốn đã bị sự ra đời của bánh xe làm cho tổn hại.
Sau đó Minos vời một kiến trúc sư lúc bấy giờ đang nổi ở Hy Lạp, Daedalus – người sáng tạo ra một nhánh kiến trúc mô phạm nổi tiếng. Đây là cách mê cung được tạo ra. Qua hệ thống hành lang, từ đơn giản nhất đến phức tạp hơn, sự khác biệt của các cấp độ và các bậc thang trừu tượng, nó là để đưa hoàng tử Minotaur vào các nguyên tắc tư duy đúng đắn.
Vậy là chàng hoàng tử khốn khổ lang thang qua các hành lang của quy nạp và diễn dịch, bị các thầy dạy đẩy đi, nhìn các bức bích họa hướng dẫn bằng ánh mắt vô hồn. Cậu chẳng hiểu gì.
Hết cách, vua Minos quyết định loại bỏ sự ô nhục này của hoàng tộc. Ông vời đến (cũng từ Hy Lạp, nơi nổi tiếng với những người tài giỏi) một kẻ giết người khéo léo, Theseus. Và Theseus giết Minotaur. Đây là điểm mà thần thoại và lịch sử đồng ý với nhau.
Xuyên qua mê cung – giờ là một sách vỡ lòng vô dụng – Theseus quay trở lại, mang theo cái đầu khổng lồ, đẫm máu của Minotaur với đôi mắt lồi, nơi lần đầu trí tuệ bắt đầu nảy mầm, thứ thường do kinh nghiệm mang lại.
Zbigniew Herbert, “History of the Minotaur,” Mr. Cogito, trans. Bogdana and John Carpenter (Ecco Press, 1993).
Copyright © 1974 by Zbigniew Herbert | Nguyễn Huy Hoàng dịch.
Nguyễn Huy Hoàng 