“Trò chơi của ông Cogito” – Zbigniew Herbert

Zbigniew Herbert (1924–1998) là nhà thơ người Ba Lan. Ông được trao nhiều giải thưởng văn học, trong đó có giải nhà nước Áo cho văn chương châu Âu năm 1965, giải Herder năm 1973, và giải Jerusalem năm 1991. Ngoài thơ, ông cũng viết tiểu luận, một số vở kịch, và văn xuôi.

Trò chơi của ông Cogito

1

Trò tiêu khiển yêu thích
của ông Cogito
là trò Kropotkin

nó có nhiều lợi ích
trò Kropotkin

nó giải phóng trí tưởng tượng lịch sử
tinh thần đoàn kết
diễn ra ngoài trời
có nhiều tập kịch tính
các quy tắc của nó thì cao quý
chế độ chuyên quyền luôn luôn thua

trên tấm bảng lớn của trí tưởng tượng
ông Cogito đang sắp đặt các quân

quân vua đại diện
cho Peter Kropotkin trong Pháo đài Thánh Phêrô và Phaolô
các quân tượng cho ba lính và một gác
quân xe cho cỗ xe trốn thoát

ông Cogito có nhiều vai
để chọn

ông có thể vào vai
nàng Sophie Nikolaievna kiều diễm
lén mang kế hoạch trốn thoát
trong một hộp đồng hồ

ông cũng có thể là nghệ sĩ vĩ cầm
trong ngôi nhà màu xám
thuê có chủ đích
phía đối diện nhà tù
chơi bản Cuộc trốn thoát khỏi hậu cung
có nghĩa là đường đã thông

tuy nhiên
ông Cogito thích nhất
vai trò của Đốc tờ Oretes Weimar

người trong một khoảnh khắc kịch tính
đã nói chuyện với viên lính ở cổng

– cậu đã thấy vi khuẩn bao giờ chưa Vanya
– chưa
– và con quái vật bò trên da cậu
– ôi đừng nói nữa thưa ông
– bò khắp và còn có đuôi
– dài không
– hai đến ba dặm

rồi chiếc mũ lông thú
sụp xuống đôi mắt cừu

và thế
trò Kropotkin
đã được tiến hành

quân vua-người tù chạy đi
vật lộn trong giây lát với một chiếc áo choàng vải nỉ
nghệ sĩ vĩ cầm trong ngôi nhà màu xám
chơi Cuộc trốn thoát khỏi hậu cung
người ta nghe thấy những giọng gào bắt hắn
Đốc tờ Orestes nói về vi sinh vật

một nhịp tim
giày đinh trên đá cuội
cuối cùng một cỗ xe giải cứu
các quân tượng đứng chôn chân

ông Cogito
mừng rỡ như một đứa trẻ
ông lại thắng trò Kropotkin

2

nhiều năm
rất nhiều năm
ông Cogito chơi

nhưng chưa bao giờ
ông bị cuốn vào vai
người hùng trốn thoát

không phải vì không ưa
dòng máu xanh
bậc quân vương của những người vô chính phủ
hay ác cảm với lý thuyết
tương trợ lẫn nhau

cũng không phải vì hèn nhát
Sophie Nikolaievna
nghệ sĩ vĩ cầm trong ngôi nhà màu xám
Đốc tờ Orestes
họ cũng đều giơ đầu chịu báng

với họ tuy nhiên
ông Cogito
cảm thấy gần gũi nhất

nếu cần
ông thậm chí có thể là con ngựa
cỗ xe

ông Cogito
muốn trở thành trung gian của tự do

giữ dây thoát hiểm
mang thông tin bí mật
ra dấu

tin trái tim
nhịp cảm thông thuần khiết

nhưng ông không muốn chịu trách nhiệm về nó
những gì trong tờ Freedom hằng tháng
những người đàn ông có râu sẽ viết
với một trí tưởng tượng yếu ớt

ông chấp nhận một vai trò nhỏ
ông sẽ không sống trong lịch sử

Zbigniew Herbert, “Mr. Cogito’s Game,” Mr. Cogito, trans. Bogdana and John Carpenter (Ecco Press, 1993).

Copyright © 1974 by Zbigniew Herbert | Nguyễn Huy Hoàng dịch.